سلامت: آموزش نظم به كودك را از چه سني بايد شروع كنيم؟
انسان از همان بدو تولد با نظم آشناست و اصلا نمي‌توان گفت آموزش نظم از چه سني شروع شود. فيزيولوژي بدن انسان كاملا منظم طراحي شده است و انسان از بدو تولد به خوبي نظم را در عملكرد بدنش، خوردن، آشاميدن و خوابيدنش مي‌بيند و هرچه بزرگ‌تر مي‌شود، با مشاهده رفتار والدين با نظم‌هاي ارادي و بيروني هم آشنا مي‌شود. از هر سني كه كودك بتواند بفهمد مثلا جاي اسباب‌بازي‌اش كجاست و توان جسمي لازم را براي برداشتن و قرار دادن آن سرجايش داشته باشد، مي‌توان نظم را به او آموخت.
سلامت: يك كودك 2 ساله اين توانايي را دارد اما آموختن نظم به او كمي دشوار است. چه روشي را براي آموزش پيشنهاد مي‌كنيد؟
يكي از اصول كار اين است كه پدر و مادر منظم باشند تا كودك با مشاهده و الگوبرداري از نظم آنها، همان كار را انجام دهد. به زبان آوردن كارهايي كه انجام مي‌دهيم نيز موثر است؛ مثلا وقتي مي‌رسيم خانه، به جاي آنكه فقط كليد را سرجايش بگذاريم و اميدوار باشيم كودكمان اين رفتار ما را ببيند، بهتر است اين جملات را به زبان بياوريم تا کودک بشنود که: «وقتي مي‌رسم خانه، كليد را مي‌گذارم سرجايش تا هم خانه منظم باشد هم كليد گم نشود.» با اين رفتار كودكان نظم را ياد مي‌گيرند و به مرور قوانين را با خود تكرار و از ما تقليد مي‌كنند. مي‌توانيم از ساير كودكان كه نظم را آموخته‌اند استفاده كنيم تا كودك با تقليد از همسن و سالانش همان كار را انجام دهد. بازي‌هاي نمايشي با عروسك يا دوستان و انتخاب نقش يك كودك نامنظم يا منظم، نيز در آموزش نظم كمك‌كننده‌اند. كودكان بسياري از كارهايي را كه از والدين الگوبرداري كرده‌اند، در بازي از خود نشان مي‌دهند. قصه گفتن، نقاشي‌كشيدن وحرف زدن در مورد قوانين و... هم در آموزش نظم موثر هستند.
سلامت: آيا تشويق و تنبيه هم لازم است؟
بله، هر پيشرفتي به تشويق نياز دارد. طبق قوانين تربيتي تشويق بايد 5 برابر ايرادگرفتن‌ها يا تنبيه باشد. در اين صورت راحت‌تر مي‌توانيم با كودك ارتباط برقرار كنيم و به او آموزش دهيم. بايد به كودك روش انجام كارها را ياد داد و بعد از او خواست آنها را انجام دهد. وقتي والدين به فرزندشان كاري را آموزش دادند، ديگر نبايد خودشان آن را انجام دهند. بايد كودك را تشويق كرد خودش انجام آن را برعهده بگيرد. اوايل نبايد توقع زيادي از كودك داشت.
سلامت: اگر نظم را رعايت نكرد چه كنيم؟
بايد اولويت‌ها را در نظر بگيريم. نبايد انتظار داشته باشيم كودك هميشه منظم باشد. اول بايد به او ياد دهيم اگر وسايلش را از اتاقش بيرون آورد و جاي ديگري از خانه بازي كرد، بعد از اتمام بازي لازم است وسايلش را به اتاقش برگرداند ولي نبايد سخت‌گيري كنيم كه وسايل را كجاي اتاقش مي‌گذارد. بايد مرحله به مرحله پيش رفت يعني از مراحل و توقعات كوچك شروع كرد و پله‌پله بالا رفت. هر مرحله بايد به حدي آسان باشد كه مادر مطمئن باشد 80 درصد موفق خواهد شد.
سلامت: اگر كودك به حرف والدين گوش نكرد و اسباب‌بازي‌هايش را به اتاقش نبرد چه؟
اگر بخواهيم فرزندمان ياد بگيرد تمام وسايلش را بعد از بازي به اتاقش ببرد، شايد سخت باشد. بايد توقعمان را محدودتر كنيم و مثلا توقع داشته باشيم كودك از 10 اسباب‌بازي يكي را به اتاق ببرد و وقتي اين كار را ياد گرفت، به او ياد دهيم 2 اسباب‌بازي شكننده‌تر را زودتر جمع كند و بقيه را خودمان جمع كنيم و بگوييم ما داريم به تو كمك مي‌كنيم در مرحله بعد، مي‌توانيم به او بگوييم 5 تكه را جمع كن. اگر توقع زيادي داشته باشيم، كودك با ما همكاري نخواهدكرد. بهتر است بعد از آنكه هر مرحله را آموخت و چند روز آن را اجرا كرد، سراغ مرحله بعد برويم. در ضمن براي طي هريك از اين مرحله‌‌ها، او را تشويق كنيم براي اين‌كار غير از آفرين گفتن بايد چيزهاي كوچكي مثل شكلات كه كودك دوست دارد به او داد. مرحله نهايي، آموختن رعايت نظم و ترتيب اتاق است. البته ابتدا بايد خودمان آدم منظمي باشيم و بعد توقع نظم از كودك?مان داشته باشيم.
سلامت: آيا توضيح اهميت نظم به كودك مي‌تواند كمك‌كننده باشد؟
بله، علاوه بر تشويق، بايد به كودك فهماند مثلا جمع كردن اسباب‌بازي چه فايده‌اي براي او دارد. براي اين منظور مي‌توانيم قول خريد اسباب‌بازي محبوب ديگري به او بدهيم. نبايد انتظار داشته باشيم كودك از لحاظ معنوي متوجه فوايد نظم شود. رضايت دروني مخصوص بزرگ‌ترهاست و كودكان نمي‌توانند هنوز متوجه اين مساله شوند. فوايد نظم بايد براي كودك ملموس باشد.
سلامت: اگر بچه‌اي به سن دبستان رسيد و نظم را نياموخت، چه كنيم؟
آموزش نظم در اين سنين كار سختي است و بهتر است از كودكي آموخته شود تا در دور‌ه‌هاي بحراني مثل آغاز كلاس اول، به مشكل برنخوريم. اگر غفلت كرديم و كودكمان بدون آموختن نظم به اين مرحله رسيد، بايد بين كارهاي مهم اولويت‌بندي كنيم. براي كودكي كه در سن مدرسه است، انجام تكاليف و تمام كردن آن تا ساعت 9 شب و صبح به موقع بيدار شدن و آماده شدن اولويت دارد چون اين كودك قبلا نظم را نياموخته و تمرين نداشته، نبايد انتظار داشته باشيم حتما صبحانه هم بخورد يا حتما موهايش شانه كرده باشد و دست و رويش را بشويد. تمام اين كارها
مهم و واجب است اما نمي‌توان توقع داشت همه را با هم اجرا كند. در درجه اول بايد فرزندمان به موقع به مدرسه برسد بنابراين خودمان وسايل را در كيفش بگذاريم و صبح بيدارش كنيم تا به موقع بتواند آماده شود. وقتي اين كار را ياد گرفت، بستن كيف را به عهده‌اش مي‌گذاريم. بعد ياد مي‌دهيم صبح با صداي ساعت بيدار شود و...
سلامت: براي هريك از اين مراحل چقدر زمان اختصاص دهيم؟
زماني كه براي آموزش هر اولويت مي‌گذاريم به شيوه ابتكاري آموزش، هوش فرزند و همكاري او و نحوه فهماندن فايده كارها به او بستگي دارد. عادت‌هايي كه بايد ياد گرفته شوند، معمولا طي چند هفته توسط کودک دريافت مي‌شوند.