تعلیم « بازی والدین »
هدف « بازی والدین »، تعلیم راه و رسم فرمان دادن و تنبیه رفتار نا مطلوب ازطریق « محروم کردن »است. محروم کردن یعنی محروم کردن کودک از تقویت مثبت. خردسالانمعمولا دوست دارند در کنار بزرگسالان باشند، به همین دلیل می توانیم آنها را ازحضور در کنار اطرافیان محروم کنیم و نگذاریمفعالیت های معمول خود را انجام دهند. این یکی از روش های موثر تنبیه است. محروم کردن فقط وقتی موثر است که فرصت « بهره مندشدن »کودک زیاد باشد.
فرامین خوبی بدهید
فرمان خوب، فرمانی است که:
*صریح باشد: « بهراد لطفاحوله را آویزان کن » به جای « بهراد ممکن است حوله را آویزان کنی »
*با لحن مثبتی صادر شود: « لطفا دست مرا بگیر » به جای « ندو »
*یک قسمتی باشد: « رضا لطفاکت ات را بردار » به جای « رضا میدانی وقتی برگشتی باید کت ات را داخل کمد، کیفناهارت را داخل آشپزخانه و کتابهایت را روی میز بگذاری »
*واضح و دقیق باشد: « دوستدارم روی صندلی بنشینی و به چیزی دست نزنی » به جای « دوست دارم پسر خوبی باشی »
*مناسب سن کودک باشد: « یکسیب از توی دیس بردار » به جای « یک چیزی از آشپزخانه بردار و بخور »
*مودبانه و محترمانه باشد: « لطفا مسواک را بده » به جای « همین حالا مسواک را بده »
*کودک بتواند فورا آن راانجام بدهد: « لطفا برو بخواب » به جای « دوست دارم فردا به موقع بخوابی »
*فقط در مواقع ضروری صادرشود:برای مثال وقتی کودک روی کاناپه بالا و پائین می پرد: « لطفا بنشین »
به جای « با عمه مریم خداحافظی کن »
نه درخواست کنید و نه پیشنهاد دهید
وقتی می خواهید فرزندتان کاری انجام دهد، خواسته خود را به صورت درخواست بیاننکنید. برای مثال نگوئید « ممکن است بشقاب را بدهی؟ » . وقتی فرمان خود را به صورتدرخواست بیان می کنید، به او حق انتخاب می دهید. به همین دلیل به خودش حق می دهدبگوید: « نه ». تا می توانید به فرزند خود حق انتخاب دهید ولی نه وقتی می خواهیدکار خاصی را انجام بدهد.
حرف شنوی او را تحسین کنید
بعد ار هر فرمان 5 ثانیه به فرزند خود وقت بدهید(شما می توانید زیر لب تا 5بشمرید). اگر خواسته شما را اجابت کرد، بلافاصله او را تحسین کرده و به او توجهکنید («خیلی خوشم آمد که کت ات را آویزان کردی»). همان طور که در نمودار بازی گفتیمبا توجه کردن به حرف شنوی کودک می توانید حرف شنوی او را افزایش دهید. در ضمن باتوصیف حرف شنوی کودک می توانید حرف شنوی او را بیشتر کنید. برای مثال می توانیدبگوئید: «می بینم داری مکعب ها را روی هم می چینی».
وقتی فرزندتاندر دوره محرومیت بسر می برد، با او حرف نزنید. قشقرق های فرزندتان و فریادها واعتراضات یا قول های او را نادیده بگیرید. مشغول کارتان شوید. از زمان سنج استفادهکنید تا فرزندتان بداند چقدر باید روی صندلی بنشیند
هشدار دهید
اگر بعد از 5 ثانیه سکوت، فرزندتان فرمان شما را اجرا نکرد، به او هشدار بدهید. فرمان خود را تکرا ر نکنید. هشدارتان به صورت «اگر-آنگاه» باشد ( اگر کت ات رابرنداری، آنگاه باید روی صندلی بنشینی). هشدارها باید قاطعانه باشند تا کودک بفهمدجدی هستید. وقتی کودک هشدار شما را شنید و فرمان را اجرا کرد، بلافاصله له او توجهکرده و او را تشویق کنید.
از محروم کردن استفاده کنید
اگر فرزندتان بعد از 5 ثانیه، خواسته شما را اجابت نکرد باید از فن محروم کردناستفاده کنید. بهترین شیوه محروم کردن این است که فرزند خود را روی صندلی، رو بهدیوار بنشانید. او را محکم بگیرید و روی صندلی بنشانید.به او بگوئید « چون --- راانجام ندادی باید روی این صندلی بنشینی». مدت محرومیت برای پیش دبستانی ها باید 2تا 4 دقیقه باشد و برای دبستانی ها حدودا 5 دقیقه. در مورد تخلفات جزیی و بزرگ نیزاز همین دو محدوده زمانی استفاده کنید.
وقتی فرزندتان در دوره محرومیت بسر می برد، با او حرف نزنید. قشقرق های فرزندتانو فریادها و اعتراضات یا قول های او را نادیده بگیرید. مشغول کارتان شوید. از زمانسنج استفاده کنید تا فرزندتان بداند چقدر باید روی صندلی بنشیند.
یک قاعده مهم این است که فرزندتان حتما باید 30 ثانیه آخر دوره محرومیت خود رادر آرامش به پایان برساند. اگر زمانی که زنگ زمان سنج به صدا در می آید کودک هنوزسروصدا می کرد به او بگوئید« باید آنقدر روی صندلی بنشینی تا آرام شوی».
اگر فرزندتان بدون اجازه از رویصندلی بلند شد، حتی اگر باسن خود را از روی صندلی بلند کرد یا صندلی را جا به جاکرد، بلافاصله یکی از اقدامات زیر را انجامدهید:
*فرزندتان را به اتاقی که آن را دوست ندارد ولی اتاق امنی است، ببرید ودر اتاق را 60 ثانیه ببندید. فرزند خود را روی صندلی بنشانید و به او بگوئید «همینجا آرام بنشین». اگر مجددا روی صندلی ننشت، او را روی صندلی بنشانید و دوباره دراتاق را ببندید، بعد بگوئید«آنقدر روی این صندلی می نشینی تا آرامشوی».
*هر بار که فرزندتان از روی صندلی بلند می شود، او را روی صندلیبنشانید، با او حرف نزنید، ممکن است مجبور شوید این کار را 10تا 20 بار انجامدهید.
بعد از آن که فرزندتان 30 ثانیه آرام روی صندلی نشست،(البته بهتر است او در کلدوره محرومیت آرام باشد) و زنگ زمان سنج به صدا در آمد باید فرزندتان را از محرومیتخارج کنید(مثلا می توانید به او بگوئید: حالا می توانی بیایی بیرون.
وقتی فرزند خردسال شما رفتار نادرستی انجام میدهد، فورا دلیل نیاورید
توضیح قواعد و پیامدهای رفتار و استدلال درباره آنها، خصوصا وقتی فرزند شما بزرگشده، عمل مفیدی می باشد ولی اگر بلافاصله بعد از رفتار ناشایست او استدلال را شروعکنید، رفتار نامطلوب او افزایش خواهد یافت. بهتر است استدلال را به زمانی موکولکنید که فرزندتان عمل دلخواه شما را انجام می دهد( برای مثال، اگر زود خودت را برایخوابیدن آماده کنی، وقت بیشتری برای حرف زدن و قصه خواندن خواهیم داشت).
تا آمادگی لازم برای محروم کردن، فرزندتان راندارید، به او فرمان ندهید
به این ترتیب می توانید فقط فرمان های واقعا مهم بدهید! با فرزندتان مهربانباشید و رفتارهای شایسته ای را که پس از دوره محرومیت انجام می دهد، تحسین کنید. وقتی محروم کردن فرزندتان جواب نمی دهد، علت آن به یکی از سوالات زیر بر میگردد:
*آیا بیش از یک فرمان و هشدارداده اید؟
*آیا اعضای خانواده محرومیترا رعایت کرده اند؟
*آیا مجال کافی برای تحسینکودک وجود دارد( و آیا رفتارهای مطلوب کودک را تحسین می کنید؟)
*آیا جو خانه،جو مطلوبیاست؟
*آیا فریب حقه «من محرومیت رادوست دارم » را خورده اید؟ خام نشوید!
*آیا فرزندتان عمدا خودش رادر حالت محرومیت قرار می دهد؟ اگر عمدا قرار می دهد، مطمئن شوید محرومیت خودش را بهطور کامل طی می کند.
*آیا فرزندتان در دورهمحرومیت مورد توجه قرار می گیرد و به تلویزیون یا سایر امکانات تصویری لذت بخشدسترسی دارد؟
*آیا فرزندتان از قواعد مطلعاست؟
*آیا در فن محروم کردن، اصلاستمرار و مداومت را رعایت می کنید؟