کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت همدان به بیان اصول و روش‌های کارآمد فرزندپروری پرداخت و گفت: در برخورد با کودکانی که مشکلات رفتاری دارند، والدین دچار نوعی درماندگی و ناکامی می‌شوند که علت آن در درجه نخست، رفتار کودک و سپس نداشتن هیچگونه حمایتی در سازگاری با کودک است.
به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه همدان، "ابراهیم قائم پناه" درباره اینکه رفتارهای مقابله‌ای چگونه شکل می‌گیرد، افزود: در این کودکان، حس قوی استقلال و عدم وابستگی وجود دارد که البته در بسیاری از موارد، تاثیر مثبت به دنبال خواهد داشت چرا که افرادی که مستقل هستند، قاطعیت و اعتماد به نفس بالایی نیز دارند.
وی ادامه داد: متاسفانه، در مواردی که این احساس از شدت بالایی برخوردار است، کودک را به سمت خودسری، سرکشی و جسارت داشتن می‌برد؛ خصوصیات این کودکان این است که در برابر هرکاری مقاومت می‌کنند؛ به عنوان مثال در تعویض پوشاک، حمام کردن و لباس پوشیدن، اغلب با بزرگترها راجع به هر موضوعی بحث می‌کنند، پرخاشگر هستند و زیاد بهانه می‌گیرند؛ دایم برای پیشبرد کار خود گریه می‌کند، همیشه همه چیز را برای خودش می‌خواهد، توجه دایمی می‌خواهد و هیچ حد و حدودی را در این زمینه نمی‌شناسد، سرکش و خودسر و غیرقابل پیش بینی است، موقعیت والدین و بزرگسالان را تشخیص نمی‌دهد و انضباط را رعایت نمی‌کند.
قائم پناه اظهار کرد: پس از اینکه علل و عوامل موثر در شکل‌گیری مشکلات رفتاری برای والدین شرح داده شد، در مرحله بعد می‌توان برنامه آموزشی مهارت‌های خاص مانند توجه کردن، پاداش دادن، نادیده گرفتن، دستورات موثر به کودک خود دادن و استفاده درست از محروم سازی موقت را برای والدین شرح داد.
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت همدان به بیان روش‌های تعامل اجتماعی در کودکان پرداخت و گفت: توجه کردن که منظور، توصیف رفتارهای مناسب کودک و در بعضی مواقع تقلید یا تکرار کردن آنچه که کودک انجام می‌دهد، است؛ در واقع با این کار پدر و مادر موافقت خود را با رفتار کودک نشان می‌دهند و کودک در می‌یابد که والدین به کارهای مثبت او علاقه نشان می‌دهند.
وی ادامه داد: تقویت مثبت یا همان پاداش دادن به کودک بر این اساس است که مطمئن شوید کودک بفهمد که چه کاری مورد تایید شماست، پاداش دادن جایگزین توجه کردن نیست، بلکه توجه نشان دادن زمینه ساز پاداش دادن است.
وی افزود: اقسام پاداش شامل اجتماعی(کلامی، غیرکلامی، فعالیتی)، غیراجتماعی و پاداش کلامی است؛ در در کودکان خردسال پاداش کلامی از مهمترین پاداش‌ها محسوب می‌شود؛ به عنوان مثال به کودک بگوییم از اینکه اسباب بازی‌هایت را جمع کردی از تو متشکرم.
قائم پناه بیان کرد: چگونگی بیان بسیار موثر است؛ اگر یک جمله تشویقی با یک صدای یکنواخت و بدون احساس گفته شود نمی‌تواند خیلی تقویت کننده بوده و تأثیر زیادی داشته باشد.
وی در ادامه به بیان پاداش فیزیکی پرداخت و گفت: با این وجود بهتر است این نوع اظهار محبت و علاقه را به دفعات بیشتری با کودکان انجام دهیم و تنها به عنوان پاداش دادن از آن‌ها استفاده نکنیم؛ به عنوان مثال با دست به پشت کودک زدن، بازو روی شانه کودک گذاشتن، چشمک زدن و پاداش فعالیتی از جمله این موارد به شمار می‌آید.
قائم پناه ادامه داد: پاداش غیراجتماعی شامل دادن اشیاء دلخواه مانند اسباب بازی به کودک است، این نوع پاداش‌ها از زمانی که شروع به آموزش یک رفتار جدید می‌کنیم، مفید هستند.
وی گفت: در پاداش دادن باید اصول کلی رعایت شود؛ به عنوان مثال، بلافاصله بعد از رفتار مطلوب باید پاداش داده شود، در ابتدا هر زمان که رفتار مثبت انجام شد، پاداش داده شود و اینکه تنها به رفتارهایی که می‌خواهید افزایش یابد پاداش بدهید، مهم است.
قائم پناه اظهار کرد: مهارت نادیده گرفتن باعث می‌شود که مهارت‌های توجه کردن و پاداش دادن مؤثرتر واقع شود؛ نادیده گرفتن برای کاهش رفتارهایی که می‌خواهید کمتر انجام شوند بکار می‌رود و در واقع توجه نکردن به کودک است به این صورت که نباید هیچگونه تماس فیزیکی، چشمی و ارتباط کلامی برقرار شود، رفتارهایی را که می‌توان نادیده گرفت شامل پافشاری بر انجام کاری که والدین موافق نیستند، گریه کردن برای جلب توجه، قشقرق راه انداختن، جیغ زدن، تحریک پذیری، بحث کردن و جلب توجه به شکل نامناسب است.
وی ادامه داد: دستورات زنجیره‌ای، مبهم، سوالی و دستوراتی که به دنبالش دلیل و منطق آورده می‌شود دستوراتی هستند که موثر واقع نمی‌شوند.
قائم پناه بیان کرد: در دستورات زنجیره‌ای چندین دستور در یک زمان به کودک داده می‌شود؛ یک راه موثر آن است که این دستورات را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کرده و هر بخش را به تنهایی و جداگانه از کودک بخواهیم که انجام دهد؛ دستورات مبهم دستوراتی است که واضح و اختصاصی نیستند مثلاً بچه خوبی باش، دستورات سوالی یعنی از کودک پرسیده می‌شود که آیا این کار را انجام می‌دهد و در واقع مستقیماً به او دستور انجام کاری داده نمی‌شود مثلا، آیا دوست داری که اتاقت را تمیز کنی؟
وی افزود: دستوراتی که به دنبالش دلیل و منطق آورده می‌شود، مثلاً اسباب بازی‌هایت را بردار چون مادر بزرگت اینجا می‌آید و تو می‌دانی که او خانه تمیز را دوست دارد؛ راه مؤثر آن است که دلایل را ابتداء توضیح داده و بعد دستور بدهید.
قائم پناه عنوان کرد: با دستورات و رعایت اصولی مانند تماس چشمی قبل از صدور دستور، با صدای محکم و قاطع با کودک صحبت کنید، متناسب سن کودک دستوری را صادر کنید، دستوری به کودک بدهید که خاص و ساده باشد، از ژست‌های فیزیکی به طور مناسب استفاده کنید، دستورات مثبت باشد، پاداش به دنبال اطاعت از دستور داده شود، قبل از صدور هرگونه دستوری فکر کنید بهتر است از دستورات ساده تری که مطمئن هستید می‌تواند انجام دهد شروع کنید.
وی ادامه داد: کودک باید بفهمد که برای سرپیچی از دستور یک پیامد منفی را تجربه خواهد کرد، کتک زدن، نه والدین و نه کودک را آرام نمی‌کند، بلکه به کودک می‌آموزد که پرخاشگری فیزیکی یک راه حل برای مشکلات است.
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت همدان ادامه داد: زمانی که کودک اطاعت نمی‌کند توصیه می‌شود، استفاده از اتاق خلوت یا محروم سازی موقت کودک را در دستور کار قرار دهید، یعنی گذاشتن کودک در یک مکان بدون سرگرمی به مدت چندین دقیقه و گرفتن هر گونه توجه از وی؛ در این نوع تنبیه از هیچ روش دردناک و زجرآوری استفاده نمی‌شود بلکه فرصت برای دریافت توجه از کودک گرفته می‌شود.
وی به بیان روش محروم سازی موقت کودک پرداخت و گفت: ابتدا دستور ساده و واضح به کودک بدهید و در صورت انجام نشدن دستور بعداز 5 ثانیه، اخطار بدهید و درصورت عدم توجه به اخطار، دست کودک را گرفته و به اتاق خلوت ببرید. در این شرایط با عدم توجه به فریاد، اعتراض و یا قول دادن به اطاعت دستور، به او بگویید روی صندلی بنشیند، وقتی که ساکت نشست، زمان را شروع کنید(1 دقیقه برای هر سال سن کافی است) بعد از اتمام زمان به شرطی که 30 ثانیه آخر را آرام بوده باشد، به طرف وی برگردید و بگویید زمان اتاق خلوت تمام شده است و مجدداً دستور اول را از وی بخواهید.