بعد از تولد نوزاد، تمام توجه خانواده به برآورده کردن نیازهای او متمرکز می‌شود. بدیهی است که کنار آمدن با این تغییرات براین خواهران و برادران بزرگتر دشوار به نظر می‌آید.
بنابراین اگر کودک اول شما احساس ناراحتی و رنجش از نوزاد پیدا کند، طبیعی است. زیرا او این‌طور تصور می‌کند که نوزاد می‌خواهد جای او را بگیرد.
در این‌جا روش‌هائی را به شما معرفی می‌کنیم که با عمل به آنها کودکتان را برای رویاروئی با این تغییرات آماده خواهید کرد. اولین کاری که باید پیش از تولد نوزاد انجام دهید این است که مطابق سن کودکتان با او در مورد دوران بارداری و مراقبت‌هائی که از نوزاد باید به عمل آورده شود، صحبت کنید، تا او راحت‌تر تغییرات را بپذیرد.
اقداماتی که شما می‌توانید در دوران بارداری انجام دهید هرطور صلاح می‌دانید با کودکتان در مورد تولد نوزاد صحبت کنید. البته هر چه‌قدر سن کودک بیشتر باشد، راحت‌تر مسائل را درک خواهد کرد.
هنگامی که شما با کودکتان در مورد تولد نوزاد صحبت می‌کنید، خیالتان راحت می‌شود که او تا حدودی در این مورد آگاهی پیدا کرده و آماده شرایط جدید شده است.
به خاطر داشته باشید مطابق سن او با او صحبت کنید. به‌عنوان مثال وقتی یک کودک پیش‌دبستانی از شما می‌پرسد چه‌وقت نوزاد به دنیا می‌آید؟ اگر به او بگوئید 9 ماه دیگر، او منظور شما را به خوبی درک نمی‌کند. بنابراین بهتر است به او بگوئید فصل زمستان یا وقتی هوا سرد شد، نوزاد به دنیا می‌آید.
اگر احساس می‌کنید کودکتان به مسائل مربوط به نوزاد علاقه نشان می‌دهد، بهتر است فعالیت‌های زیر را با کودکتان انجام دهید تا علاقه او را به طور ناخودآگاه نسبت به نوزاد افزایش دهید:
عکس‌های نوزادی‌اش را به او نشان دهید، کتاب‌هائی در مورد تولد نوزاد برای او بخوانید، نوزاد دوستان و آشنایان را به او نشان دهید، با او کیف نوزاد را برای بیمارستان آماده کنید، با او اسم انتخاب کنید، او را با خود به دکتر ببرید تا از نیز صدای قلب نوزاد را بشنود.
با دوستانی که شرایط شما را دارند و نوزاد دومشان تازه متولد شده، ملاقات کنید تا فرزندتان موقعیت آنها را از نزدیک ببیند و کاملاً با وضعیت جدید آشنا شود
در این حالت فرصت پیدا می‌کند که احساسات خود را نیز در مورد برادر و یا خواهر جدیدش ابراز کند. بنابراین شما به راحتی از افکار او نسبت به نوزاد آگاه خواهید شد و می‌توانید اقدامات لازم را به عمل آورید.
برنامه‌ریزی برای روز موعد
بهتر است برای روز تولد نوزادتان از قبل برنامه‌ریزی کنید که فرزند بزرگتان را کجا و پیش چه کسی بگذارید. شما می‌توانید در این مورد با او صحبت کنید و نظر او را جویا شوید.
بعد کاملاً برای او توضیح که برنامه شما چیست. شاید شما دوست داشته باشید درست بعد از تولد نوزاد، فرزندتان را در بیمارستان ملاقات کنید ولی توجه داشته باشید این کار را موقعی انجام دهید که ملاقات کننده ندارید و تمام توجه‌تان به فرزنتان معطوف است.
سعی کنید با ورود نوزاد به خانه برنامه روزانه فرزندتان تغییر نکند. اگر قصد دارید برای نوزاد اتاق خاصی را در نظر بگیرید و تغییراتی اعمال کنید، این کار را پیش از تولد نوزاد انجام دهید.
اگر احساس می‌کنید کودکتان خودش را لوس می‌کند، کارهای بچه‌گانه انجام می‌دهد دوست دارد از تخت‌خواب خودش به داخل تخت‌خواب نوزاد برود، بهتر است تمام تغییرات را چندین هفته پیش از تولد نوزاد انجام دهید تا کاملاً برای او عادی شود.
آوردن نوزاد به منزل
مشکل اصلی شما، زمانی شروع می شود که نوزاد را از بیمارستان به منزل منتفل می‌کنید.
در هنگام ورود نوزاد و فرزند دوم، مشکلاتی برای فرزند اول به وجود خواهد آمد که از دست والدین خارج است اما با دانستن و آگاهی نسبت به این واکنش‌ها می‌توان آنها را به موقع شناخت و برخورد مناسب را جهت کاهش واکنش‌های کودک اول به کار برد.
کودکان در مقابل ورود نوزاد جدید واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. مشکلات شایع کودکان عبارتند از:
•لجبازی
• قشقرق به پا کردن
• تحریک پذیری
• رفتار خشن با شیرخوار مانند محکم بغل کردن، ضربه زدن، نیشگون گرفتن، گاز گرفتن و…
• چسبندگی به مادر و اضطراب جدایی
• مشکلات مربوط به توالت رفتن (خیس کردن شبانه یا روزانه، کنترل نکردن مدفوع)
• مشکلات خواب
• مشکلات مربوط به غذا خوردن
• رفتارهای بچه‌گانه مانند درخواست پستانک و شیشه
آماده باشید
خودتان را برای واکنش‌های کودک آماده کنید. اگر کودک با مشکلات توالت رفتن مواجه شده است و یا… او را سرزنش و یا تنبیه نکنید. به جای آن هنگام انجام رفتار مناسب او را تشویق کنید و مدت زمان بیشتری را با او بگذرانید.
اگر او می‌گوید “نوزاد جدید را دوست ندارم” به او نگویید این احساس بد است بلکه به او اجازه ابراز احساس منفی خود را بدهید. با او مجادله نکنید و با نامطلوب بودن حضور یک نوزاد جدید در جمع خانوادگی در بعضی مواقع موافقت کنید و مواظب باشید به کودک احساس گناه و یا تقصیر از احساسات منفی‌اش را القا نکنید.
اگر کودک بیش از 30 دقیقه آرام مانده است به کنار او بروید. اگر دراز کشیده و زمان خوابیدن نیست او را تنها نگذاشته و با او باشید و برای تشویق کردن او از قبل برنامه‌ریزی کنید.
بدرفتاری‌های جدی مانند صدمه زدن به نوزاد باید سریع پاسخ داده شود. کودک باید بفهمد که صدمه زدن به نوزاد قابل قبول نیست و با انضباط خاصی با او برخورد می‌شود
نظم و انضباط را برقرار کنید
عقیده خود را نسبت به داشتن انضباط در کودک مشخص کنید و پیش از آنکه نوزاد جدید به دنیا آید اجرای قوانین و مقررات را در خانه شروع کنید. هنگام مشاهده رفتار نامناسب سریع عکس‌العمل نشان دهید. با کودک خود بحث نکنید و غر نزنید بلکه عمل کنید. کودک شما باید بداند که چه رفتاری از نظر والدینش مطلوب و موردانتظار است. پدر و مادر باید در تربیت کودک با یکدیگر هماهنگ باشند.
بدرفتاری‌های جدی مانند صدمه زدن به نوزاد باید سریع پاسخ داده شود. کودک باید بفهمد که صدمه زدن به نوزاد قابل قبول نیست و با انضباط خاصی با او برخورد می‌شود.
باید نادیده گرفت
بعضی از رفتارها مانند کودکانه صحبت کردن را نادیده بگیرید. هنگام انجام رفتارهای بچه‌گانه با کودک صحبت نکرده و به او نگاه نکنید. در این زمان از اتاق خارج شده یا مشغول کار شخصی خود شوید. زمانی که رفتار کودکتان مطلوب است او را تشویق کرده و به او توجه کنید.
درصورتی‌که با رعایت این نکات هنوز با کودک خود درباره فرزند جدید مشکل دارید، بهتر است از مشاوره روانپزشک کودک یا روانشناس کودک استفاده کنید.
مدت زمانی را در طول روز به کودک اختصاص دهید و سعی کنید حتی یک یا دو دقیقه با او تنها باشید. از او نظرخواهی کرده و اجازه دهید برای خودش تصمیم بگیرد.
بازی کودک با نوزاد
زمانی که شیرخوار خواب است و کودک به آرامی بازی می‌کند او را تشویق کنید. احساس خود را به کودک نشان دهید و به او بگویید دوستش دارید تا او نیز احساسات خود را برای شما بیان کند. به کودک اجازه دهید نوزاد را در آغوش گیرد. واکنش‌های نوزاد را برای کودک توصیف کنید. برای مثال “او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار کنید” این توضیحات موجب بهتر شدن روابط میان آنها و لذت بردن از همدیگر خواهد شد.
شیردهی نوزاد و کودک اول
هنگام شیر دادن نوزاد پاسخ به رفتارهای کودک بزرگتر دشوار است. پیش از برنامه شیردهی کودک را سرگرم کنید. از اسباب بازی‌های مخصوص برای سرگرم کردن کودک استفاده کنید. به او نوشیدنی و یا یک غذای ساده بدهید. در صورت وجود رفتار مطلوب در حین شیردهی او را تشویق کنید. برخی کودکان تمایل به دیدن نوزاد در هنگام شیردهی و یا در کار مادر بودن را دارند. کودک را نیز از یک طرف دیگر در آغوش بگیرید و یا دستتان را به دور گردن یا کمر او حلقه کنید. برخی از کودکان تمایل به تقلید از رفتار مادر دارند و عروسک یا خرس خود را شیر می‌دهند.
نصایح هفت گانه
1-کودک را برای ورود نوزاد جدید آماده کنید.
2- تغییرات لازم را پیش از ورود نوزاد جدید در خانه شروع کنید.
3-خودتان را برای واکنش‌های متفاوت کودک آماده کنید.
4-در نگهداری شیرخوار جدید کودک را با خودتان همراه سازید.
5-هر روز زمان خاصی را با کودکتان بگذرانید.
6- کودک را از اینکه با خواهر یا برادر کوچکش با مهربانی رفتار می‌کند، تحسین کنید.
7-احساسات کودک را بپذیرید.