مي‌گويند اوريون، پسربچه‌ها را عقيم مي‌کند. مي‌گويند براي جلوگيري از عقيمي، پسر بچههاي مبتلا به اوريون بايد استراحت طولاني و كامل داشته باشند و...
صحت و سقم اين گفته‌هاي عاميانه را از دکتر عليرضا ناطقيان، فوق‌تخصص بيماريهاي عفوني اطفال و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، پرسيده‌ايم.
سلامت: آقاي دکتر! مگر عامل بيماري اوريون ويروس نيست پس چرا ابتلا به آن و مسري بودنش اين همه با ديگر بيماريهاي مشابه مانند آنفلوانزا تفاوت دارد؟
با اينكه ويروس اوريون از خانواده ويروس بيماريهاي نام آشنايي همچون سرخك و شبه‌آنفلوانزاست و ساختار اين ويروس‌ها شبيه هم هستند، اما اين بيماري‌ها از نظر علايم و عوارض كاملا تفاوت دارند. انسان تنها ميزبان طبيعي ويروس اوريون است و از طريق تماس با ترشحات آلوده تنفسي به افراد سالم منتقل مي‌شود. با وجود اينكه در ترشحات بزاق افراد آلوده از 7 روز پيش از شروع تورم غدد بزاقي ويروس وجود دارد، حداكثر سرايت ويروس از افراد بيمار يا دچار عفونت بي‌علامت از حدود 2روز قبل از تورم غده بزاقي بناگوشي (پاروتيد) تا 5 روز بعد از شروع تورم پاروتيد است.
سلامت: يعني امكان سرايت تا 5 روز بعد از تورم پاروتيد وجود دارد؟
بله، حتي تا زماني كه تورم غده بزاقي كاملا فروكش نكرده باشد، خطر سرايت به ديگران وجود دارد براي همين بيشتر بچههاي همسن و همبازي با هم مبتلا مي‌شوند.
سلامت: علامت اين بيماري چيست؟
بيمار اوريون مي‌تواند بدون علامت باشد يا علايم آن به شكل تب و بي‌حالي بروز كند (كه معمولا تشخيص داده نمي‌شود). در بيشتر موارد اوريون خود را در سنين قبل از دبستان يا مدرسه با تورم يك يا چند غده بزاقي نشان مي‌دهد. غدد بزاقي بناگوشي (پاروتيد) كه در زاويه فك تحتاني و گوش قرار دارند، شايع‌ترين غدد بزاقي درگير هستند، اما امكان دارد غدد بزاقي زيرزباني و تحت فكي هم متورم و دردناك شوند. معمولا يك هفته طول مي‌كشد تا تورم غدد بزاقي كم شود و طي اين مدت، چهره كودك تغيير مي‌كند و تب خواهد داشت.
سلامت: آيا بيماري اوريون عارضه خاصي هم دارد؟
ويروس اوريون روي برخي از بافت‌ها و اعضاي بدن اثر مي‌گذارد كه از همه مهم‌تر التهاب سيستم عصبي (التهاب در اين سيستم به شكل مننژيت چركي اما خوش‌خيم بروز مي‌كند)، تورم لوزالمعده، التهاب گوش داخلي و التهاب بيضه يا تخمدان‌هاست اما معمولا اوريون در بيشتر موارد بدون عارضه خاص پايان مي‌يابد.
سلامت: آيا والدين كودك دچار اوريون مي‌توانند براي بهبود سريع‌تر فرزندشان اقدامي انجام دهند؟
شناخت علايم مختلف كه مي‌توانند ناشي از عوارض اوريون باشند، مهم است چون در صورت بروز آنها بايد كودك دوباره معاينه شود و سير بيماري و پيش‌آگهي بعدي آن تحت كنترل قرارگيرد. برخي از اين علايم بازگشت تب، بروز سردرد، درد گردن، استفراغ، دردشكم، تغيير رنگ ادرار، درد ناحيه كشاله‌ران، تورم يا درد بيضه‌ها، سرگيجه، وزوزگوش و كاهش شنوايي هستند.
سلامت: آيا امكان دارد اوريون باعث يك عارضه دايمي شود؟
در موارد نادر امكان دارد تورم گوش داخلي به كاهش دايمي شنوايي منجر شود يا تورم دوطرفه بيضه‌ها تحليل بافت بيضه‌ها و عقيمي را به دنبال داشته باشد. با وجود اين، اولا درگيري بيضه‌ها در پسربچه‌ها قبل از سنين نوجواني بسيار كم است و ثانيا تورم، معمولا يك طرفه است و با كمي استراحت و مصرف مسكن برطرف مي‌شود.
سلامت: آيا ممكن است اوريون با يك بيماري ديگر اشتباه گرفته شود؟
بله، تورم غدد بزاقي ممكن است در اثر ويروس‌ها يا ميكروب‌هاي ديگري نيز ايجاد شود كه گاهي به اشتباه اوريون تشخيص داده مي‌شود. همچنين توم غدد لنفاوي، مثلا ناشي از عفونت حلق يا گوش و آبسههاي مختلف از جمله آبسههاي شديد دندان نيز امكان دارد ابتدا با اوريون اشتباه گرفته شوند. سنگ‌هاي غده بزاقي يا عوارض برخي داروها هم به بزرگ شدن غدد بزاقي منجر و با اوريون اشتباه مي‌شوند.
سلامت: پس لازم است حتما براي تشخيص اوريون كودك به پزشك مراجعه كرد؟ آيا درمان خاصي براي اين بيماري وجود دارد؟
در بيشتر موارد به جز استراحت، مصرف تب‌بر و مسكن و دريافت مايعات بيشتر، اقدام ديگري لازم نيست. معمولا عوارض چركي رخ نمي‌دهد بنابراين به مصرف آنتي‌بيوتيك هم نياز نيست.
سلامت: پرهيز غذايي خاصي لازم نيست؟
نه، اما از آنجا كه غذاهاي ترش‌مزه ممكن است باعث ناراحتي كودكان مبتلا شوند، بهتر است از مصرف غذاها يا آبميوه‌هاي ترش اجتناب كرد.