مدارس، نقش تعیین کننده ای در زمینه ی آموزش خلاقیت دارند . والدین گرامی باید مطلع باشند که فرزندان عزیزشان در مدرسه با چه نوع شیوه هایی روبرو می شوند . اگر هفت سال برای پرورش خلاقیت فرزند خود تلاش نموده اید و او را سرشار از خلاقیت راهی مدرسه نموده اید ، حتما انتظار دارید که پرورش خلاقیت او ادامه یابد و شکوفاتر گردد . در راستای این انتظار، باید از نحوه ی کار معلم در کلاس آگاه باشید ؛ که اگر فرزند دلبندتان را رها سازید ، ممکن است با اعمال شیوه های خشک و رسمی ، تمام آنچه کاشته بودید ، رِشته شود .
برآنیم تا در این مقاله ، پیشنهادهای مهم این صاحب نظران را درباره روشها و فنون پرورش خلاقیت مورد بررسی قرار دهیم :
تجارب افراد را به موقعیتهای خاص محدود نکنید
برای پرورش خلاقیت بهتر است کارهای بدیع و تخیلات نوجوان را مورد تشویق قرار دهید . سؤالهایی از آنها بپرسید که مشوق تفکر خلاق باشند ، و از تکرار روشهای معمول و متداول بپرهیزید . نوع سؤالهایی که معلم از دانش آموزان یا والدین از فرزند خود می پرسد ، بر نحوه تفکر آنها بسیار مؤثر است . به عنوان مثال ، معلم می تواند در درس علوم از دانش آموزان بپرسد « اگر نیروی جاذبه وجود نداشت انسان با چه مشکلاتی روبه رو می شد ؟» .
سؤالهایی بپرسید که با چرا و چگونه آغاز می شوند ، نه با کجا ، چه کسی ، و چه وقت . سؤالهایی طرح کنید که دارای جوابهای متعدد باشند . سؤالهایی که تنها یک جواب دارند ، منجر به تفکر غیرخلاق می شوند ، سؤالهایی که جوابهای متعددی را در یادگیرنده برمی انگیزانند مشوق تفکر خلاق و آفرینندگی هستند.
برای طرح سؤالها و اندیشه های غیر معمول و تازه ارزش قائل شوید
فرزندان خود را تشویق کنید تا سؤالهای گوناگون از شما بپرسند ، فراتر از اطلاعات و دانش معمول فکر کنند ، و راههای مختلف برای مسائل پیشنهاد دهند . از سؤالهای غیر معمولی که از سوی دانش آموزان مطرح می شوند و شما از عهده جواب دادن به آنها برنمی آیید نهراسید . به آنها کمک کنید و با همکاری یکدیگر به جستجو برای یافتن جواب سؤالها اقدام نمایید . دانش آموزان را در اظهار اندیشه های اصیل و بدیع تشویق کنید و با اظهار نظرهای غیر متداول ، و تازه آنان با خوشرویی و احترام برخورد کنید ، حتی اگر فراتر از تصورات خود شما باشند.
فرصتهایی برای اکتشاف در اختیار افراد قرار دهید
یکی از ویژگیهای افراد خلاق ، استقلال شخصی و توانایی پیدا کردن راه حل برای مسایل به طریق اکتشافی است . بنابراین بهتر است معلمان در این زمینه ، بخشی از امتیازهای تحصیلی را به این گونه فعالیتها اختصاص دهید . اگر تنها حفظ کردن مطالب و راه حلهای قالبی مورد تأیید معلمان باشند ، دانش آموزان به حفظ کردن مطالب تشویق خواهند شد ؛ اما اگر اندیشه های اصیل مورد تأیید قرار گیرند ، دانش آموزان به فعالیتهای خلاق مبادرت خواهند کرد.
برای کودکان ، علاوه بر مهارتهای پژوهشی ، روش مطالعه خلاق نیز روش مؤثری در آموزش خلاقیت است . روان شناسان نشان داده اند که می توان به نوجوانان آموزش داد تا مطالب را به طور آفریننده بخوانند
نسبت به تفاوتهای فردی با احترام برخورد کنید
از رقابت و چشم وهمچشمی بپرهیزید . هر یک از افراد دارای استعداد و قریحه خاص خودش است که شاید از این جنبه با فرد دیگر متفاوت باشند . در پرورش این استعدادهای ویژه بکوشید . یافته های پژوهشی نشان داده اند که برخوردهای درست معلمان با کودکان ، در سالهای پایین عمر، بر رشد استعدادهای خلاق آنان تأثیر فراوان دارد.
رفتارهای آفریینده را برای کودکان و نوجوانان سرمشق قرار دهید
روانشناسان پس از انجام تحقیقات خود در این باره گفته اند "دانش آموزان پس از مشاهده رفتارهای خلاق نشان داده شده در یک فیلم یا از سوی معلم ، رفتارهای خلاق از خود نشان می دهند " . پژوهشهای انجام شده دیگر همچنین نشان داده اند که روش آموزش از طریق سر مشق دهی یا الگودهی بیشتر از روشهای مرسوم آموزشی منجر به ایجاد رفتارهای خلاق در دانشجویان دانشگاه می شود.
از روشها و فنون ویژه بالا بردن سطح خلاقیت استفاده کنید
تعدادی روش و فن آموزشی وجود دارند که استفاده از آنها در پرورش استعدادهای خلاق بسیار مؤثرند . معروفترین آنها روش بارش مغزی است . در این روش معلم مسئله ای را به دانش آموزان می دهد و از آنها می خواهد تا هر چه راه حل برای مسئله به ذهنشان می رسد بگویند . معلم دانش آموزان را برای دادن راه حلها و اظهار نظرهای مختلف تقویت می کند ولی پیش از ارائه تمامی راه حلها از سوی دانش آموزان ، درباره آنها هیچ گونه اظهار نظری نمی نماید.
روش آموزشی دیگری که منجر به بالا بردن سطح فعالیتهای خلاق یادگیرندگان می شود آموزش مهارتهای پژوهشی است . آموزش مهارتهای پژوهشی به طرح و آزمون فرضیه از سوی یادگیرندگان کمک می کند . روشهای درست طرح فرضیه و آزمون فرضیه به وسیله کودکان منجر به ایجاد طرز فکر خلاق در آنها می شود .
برای کودکان ، علاوه بر مهارتهای پژوهشی ، روش مطالعه خلاق نیز روش مؤثری در آموزش خلاقیت است . روان شناسان نشان داده اند که می توان به نوجوانان آموزش داد تا مطالب را به طور آفریننده بخوانند .
آنها در این باره راهنماییهای زیر را در اختیار دانش آموزان قرار داده اند :
وقتی که به خواندن مطالب یک کتاب می پردازید ، به موارد استفاده های مختلف اطلاعاتی که در آن کتاب به آنها برمی خورید بیندیشید . خیلی اهمیت دارد به راههایی فکر کنید که می توانید اطلاعات خوانده شده را در زندگی شخصی و حرفه ای خود به کار بندید . تنها به این سئوال اکتفا نکنید که " نویسنده چه می گوید ؟" از خود بپرسید که " چگونه می توانم آنچه را که نویسنده نوشته است مورد استفاده قرار دهم ؟" تنها به یک مورد استفاده اکتفا نکنید . تا آنجا که می توانید موارد استفاده های بیشتری را بیابید ، و بعضی از آنها را برای استفاده در آینده یادداشت کنید . ممکن است مدتی وقت لازم باشد تا این نوع مطالعه کردن را بیاموزید . با این حال ، مایوس نشوید، بعد از دو سه روز خواهید دید که می توانید این روش مطالعه را به راحتی به کار بندید.