«بچه‌ام دائم یک‌جایش درد می‌کند»؛ این توصیفی است که برخی والدین درباره فرزندانشان دارند.
اما به‌واقع چاره کار چیست و چگونه می‌توان با این نوع دردها در کودکان و نوجوانان رفتار کرد؟ در این‌باره با قاسم قارون، موسس نخستین کلینیک درد در ایران و انستیتو تشخیص و درمان درد در آلمان گفت‌وگو کرده‌ایم.
قبل از توصیف درد در بچه‌ها آگاهی از رفتار آنان در دردهای مختلف و شرایط خانوادگی و اجتماعی متناوب از اهمیت خاص برخوردار است؛ چراکه نمی‌توان احساس و عکس‌العمل اعصاب درون افراد را در گروهی استاندارد و طبق ضوابط خاص عمومیت داد. به‌خصوص که رفتار کودکان از عوامل بیشتری تبعیت می‌کند و علاوه بر رابطه با والدین و اطرافیان، فرهنگ و ملیت و شرایط اقتصادی و اجتماعی خانواده در سنجش و تشخیص درد در آنها نقش بزرگی دارند.
احساس و عکس‌العمل طفلی که از پنج‌سالگی برای کار به مزرعه یا کارگاه فرستاده می‌شود با هم‌سن‌وسال‌های او که در رفاه و توجه زندگی می‌کنند یکی نیست؛ به همین دلیل آشنایی و رعایت این نکات در شرایط بیماری حاد و نجات آنها تابع این تجربه است؛ علاوه بر اینکه بچه‌ها در عین صداقت بعضی مواقع به‌مراتب بهتر و بیشتر از بزرگسالان قادر به اجرای نقش و کنترل احساس خود هستند.
وقتی کودکی برخلاف اصرار مادرش علاقه‌‌ای به پرخوری ندارد با اظهار دل‌درد، اصرار بزرگسالان را منتفی می‌کند و برای فرار از درگیری آموزشی و مدرسه همیشه سردرد دارد. کودکانی که مبتلا به یبوست هستند به‌دلیل احساس ناگوار موقع دفع به بهانه دل‌درد از این کار اجتناب می‌کنند.
بله دقیقا؛ ممکن است کودکی از ترس والدین دردهای متعددی را بروز ندهد و چه در جراحات و چه در اختلال جهاز هاضمه، برای جلوگیری از خشم پدر و مادر همه‌چیز را تحمل کند. او می‌تواند با خطر خود را به گوشه‌‌ای منزوی کند و یا برعکس در موارد نازپرورده‌ها با اغراق درد باعث سرگرمی و اضطراب والدین شود.
لذا علاوه بر سابقه و مسائل روانی- تربیتی، علائم ظاهری از بی‌حالی، رنگ‌پریدگی، بی‌حسی، حالت تهوع یا نشانه‌های عضو آزرده، همه می‌تواند در گزارش به طبیب به تشخیص کمک کند. به‌طور نادر، برخی از کودکان هم هستند که از بدو تولد به‌طور ژنتیک به بیماری‌های دردزا و جراحات عکس‌العملی نشان نمی‌دهند و به همین دلیل هم عمر طولانی ندارند.
احساس درد در بچه‌ها در سنین مختلف متفاوت است. سابق باور بر این بود که نوزاد درد را حس نمی‌کند ولی امروزه می‌دانیم که بچه در رحم مادر از شش‌ماهگی به تحریکات بند ناف با حرکت خود جواب می‌دهد و بعد از تولد به‌طور تجربی با کار و تحریکات سایر اعضای حسی در کنار شناسایی محیط زندگی با انواع درد آشنا می‌شود.
درهرحال انواع تحریکات دردزا باید برای نخستین‌بار تجربه شده و سیستم اعصاب آن را به خاطر بسپارد تا شناسایی مجدد آن اتوماتیک‌وار انجام گیرد؛ به‌همین دلیل خردسالان ابتدا با ترس به درد جواب می‌دهند و بعدا یاد می‌گیرند که احساسات خود را کنترل کنند. حس درد در سنین پایین به‌مراتب ضعیف‌تر از بچه‌های بزرگ‌تر است. مثلا برای تحریک الکتریکی دردزا برای یک نوزاد 8برابر یک بچه شش‌ساله شدت جریان لازم است.