البته مشکلات خواب در کودکان زير 2 سال هم وجود دارد اما آنچه والدين با آن بيشتر مشکل دارند، بازيگوشي و به موقع به رختخواب نرفتن کودکان بزرگتر است. والدين معمولا در سال اول، نگران «نشانگان مرگ ناگهاني شيرخوار» هستند و فرزند شيرخوار را در معرض ديدشان مي?خوابانند. حتي بهتر است نوزاد در اتاق خواب والدين اما در يک فضاي جدا و تخت خودش خوابانده شود. جداکردن کودکاني که از شيرمادر تغذيه ميکنند، براي مادر بسيار مشکل است و براي اينکه مادران هم اذيت نشوند، بعد از
2 سال که زمان شيردهي تمام شد، حتما بايد اتاق خواب کودکان از محل خواب پدر و مادر جدا شود اما معمولا بچه?ها دوست ندارند بخوابند و اين مي?تواند چند علت داشته باشد:
اگر بچهها در طول روز به دلايل مختلف از جمله کمبود فضا، انرژيشان را تخليه نکنند، ديرتر خسته ميشوند. زندگي در آپارتمانهاي کوچک که در آن فضاي کافي براي تحرک کودک وجود ندارد، باعث ميشود ميزان خواب کودکان هم
روز به روز کمتر شود. البته اين موضوع به سرشت کودکان هم مربوط است. بروز دورههاي نامنظم خواب و کمبود خواب، در کودکاني که سرشت دشوار دارند (کودک دشوار در برنامههاي روزمره نامنظم است، به کندي تجربههاي تازه را ميپذيرد و به آنها شديد و منفي واکنش نشان ميدهد)، نسبت به کودکان راحت (سريع با برنامههاي روزمره خو ميگيرد، سرحال است و به راحتي تجربههاي تازه را ميپذيرد، عموما شاد است و بهراحتي با تجربههاي جديد سازگار ميشود)، شايعتر است. اين کودکان حتي ممکن است در طول شب چند بار بيدار شوند و بعد از 2 ساعت خواب دوباره به خواب روند.
کمتحرکي کودکان بيخوابي ايجاد ميکند. کودکان امروز ساعتهاي طولاني را صرف تماشاي فيلم و کارتون ميکنند درنتيجه فعاليت بدني آنها کمتر است و انرژي کمتري هم مصرف ميکنند. اين کمتحرکي باعث کمبود خواب، چاقي و اضافهوزن کودکان ميشود. بهتر است والدين در طول روز حتما فعاليت فيزيکي منظمي براي کودکان خود در نظر بگيرند. براي کودکان کمسنتر، رفتن به پارک و فضاي آزاد کمککننده است. ميتوان کودکان بزرگتر را هم در کلاسهاي مربوط به يک رشته ورزشي، مثل ژيمناستيک، دو و ميداني و دوچرخهسواري ثبتنام کرد تا انرژي بيشتري صرف کنند و بخوابند.
داشتن فضاي خصوصي و وضع قانون خواب در منزل بسيار مهم است. در بسياري از خانوادهها، ساعت خواب والدين و فرزندان با هم تفاوتي ندارد، در حالي که با توجه به سن کودکان بايد ساعت خواب آنها تعيين شود. گاهي مشکل اين است که کودک اتاق خواب جداگانه?اي ندارد، به همين دليل تا زماني که تلويزيون و چراغ روشن است، براي خواب رفتن تلاش نميکند. بهتر است در هر صورت براي کودکان يک فضاي خواب اختصاصي در نظر گرفته شود. مثلا اگر هال خانه فضاي کافي دارد، ميتوان گوشهاي از فضاي آن را براي خواب کودکان اختصاص داد، مثلا با يک پرده، يا پاراوان که هزينه زيادي هم ندارد، فضايي ايجاد کرد که کودک براي خواب به آنجا برود.
وقتي ميخواهيد قانون خواب را اجرا کنيد، حتما بايد فضاي خانه، سکوت بيشتري داشته باشد. اگر قرار است تلويزيون روشن باشد، صداي آن بايد کمتر شود؛ مخصوصا اگر برنامه مورد علاقه کودک باشد.
هرگز نبايد تلويزيون، DVD و دستگاههاي پخش در اتاق خواب کودکان قرار گيرد، چون ساعتهاي زيادي را پاي تلويزيون و برنامهها ميگذرانند و ساعتهاي خوابشان به هم ميريزد.
اگر احساس ميکنيد كودك شما در خوابيدن مشكل دارد، اين سوالها را از خود بپرسيد و در پي پاسخ مناسب بمانيد: 1ـ آيا تاکنون براي خواب کودک خود قانون خاصي وضع کردهايد؟، 2ـ كودك در اتاق يا در تخت خود احساس خوبي دارد (مثلا محيط اتاق خواب برايش مطبوع است؟ خيلي روشن يا تاريك نيست؟ زياد گرم يا سرد نيست؟، 3ـ بچهها در يك اتاق ميخوابند و همديگر را بيدار نگه ميدارند؟، 4ـ سروصدا زياد است و مانع خواب كودك ميشود؟، 5- کودک از تنها خوابيدن ميترسد؟
خانوادههايي که چند فرزند دارند بايد قانون مجزايي براي خواب بچه?ها بگذارند. با توجه به سن بچهها، کودکان بزرگتر ميتوانند ديرتر به رختخواب بروند، بنابراين اگر در خانه يک اتاق خواب وجود دارد و دو فرزند در دو سن مختلف، حتما نبايد هر دوي آنها را با هم خواباند. اگر فرزند کوچکتر اعتراض دارد که چرا خواهر يا برادرم بايد بيدار بماند، برايش توضيح دهيد «براي اينکه سن شما با هم فرق دارد»، اگر دو کودک فاصله سني دارند، بهتر است در يک زمان به اتاق نروند زيرا با هم سرگرم ميشوند و ديرتر ميخوابند. براي کودکان همسن هم که همزمان به رختخواب ميروند، استفاده از سيستمهاي صوتي قصهگويي ميتواند موثر باشد. با اين کار بچهها به جاي حرفزدن با هم حواسشان را به قصه ميدهند.
معمولا والدين باعث ايجاد عادتهاي غلط خواب در کودک ميشوند. اين حالت در کودکان با سرشت دشوار بيشتر اتفاق ميافتد. زيرا شروع به خواب در آنها بيشتر والدين را به زحمت مياندازد و ممکن است براي خواباندن او از روشهاي غلطي استفاده کنند؛ روي پا خواباندن، در بغل راه بردن و... ايجادکننده عادتهاي غلط هستند. معمولا ترکدادن اين عادتها سخت است و حتي گاهي در بزرگسالي هم باعث مشکل ميشوند. گذاشتن در رختخواب و تحمل گريه کودک براي والدين يکي از روشهاي مفيد است. والدين هر بار که کودک بيدار ميشود، بايد زماني را که بالاي سر او ظاهر ميشوند، به تاخير بيندازند تا کودک ياد بگيرد شب فقط براي خوابيدن است نه در بغل گرفتن يا بازي کردن. براي اجراي اين روشها والدين بايد تحمل، طاقت و صبر داشته باشند.
تنبيه روش مناسبي براي ايجاد خواب در کودکان نيست و باعث ايجاد استرس و اضطراب در کودک ميشود و اختلال در خواب ايجاد ميکند. روشهاي تشويقي معمولا کارايي بهتري دارند.