بازي هاي آتاري و ميکرو، از نمونه هاي ابتدايي بازي هايرايانه اي است که بازار اسباب بازي و لوازم سمعي و بصري را به تسخير خو د درآورده‌اند. تصاوير يک بعدي و بهره‌گيري از گرافيک رايانه اي ، ويژگي مهم اين بازي‌هاست.
اين پديده جديد دانش بشري که تقريباً در همه شيون زندگي انسان راه يافته است،همچون ديگر ساخته هاي دست بشر دو رو دارد که يک روي آن استفاده صحيح در کارها و کمکبه رشد و سعادت بشر است و روي ديگر آن استفاده غلط است که معمولاً جز در موارد علميو شغلي از آن استفاده مي شود.
بازي هاي رايانه اي بيشتر از همه، کودکان و نوجوانان را شيفته خود مي کند. پيشرفت کيفيتي اين بازي ها به فاصله کوتاهي در ايران رواج يافته و بازار اسباب بازيو لوازم صوتي- تصويري را به تسخير خود درآورده است.
اين بازي ها که داراي تصاوير دو بعدي، موسيقي و... است، تا 50 درصد با تصاويرواقعي انطباق دارد. چيزي که اخيراً بر تعداد طرفداران اين بازي ها افزوده، قيمتمناسب آنها براي مصرف کننده است. علاوه بر اين چون کودک و نوجوان خود اجرا کننده ودر بطن بازي است و همراه با ساير شخصيت هاي بازي درگير ماجراهايي مي شود که طراح آنبراي او تدارک ديده است، اين نوع بازي، برايش بسيار جذاب است.
اين بازي ها با استفاده از تصاوير پرتحرک و صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان رابراي کودکان که شيفته جنب و جوش هستند، ارزاني مي دارد و همين جذبه، روح و جسم آنانرا مطيع خود ساخته و به عالمي از تخيلات مي برد. تا جايي که کودک، خود را محور وقهرمان اصلي ماجرا مي پندارد.
اثرات مثبت بازي هاي رايانه اي
*يادگيري را آسان و توجهکودکان را جلب مي کند.
*با رايانه هر چند بار که بخواهند، ميتوانند موضوعي را ببينند و مرور کنند.
*برنامه هاي بسيار متنوعي وجود دارندکه به کودکان امکان مي دهد تا نقاشي ها يا داستان هايي را خلق کنند و يا بازي هايدر بازار موجود است که کودکان را به تاريخ يا جغرافيا علاقه مند مي کند.
* برنامه هاي آموزشي به کودکان کمک ميکند تا مهارت هايي را تمرين کنند.
*کودک بدون کثيف کردن لباس ها و اطرافمي تواند به راحتي نقاشي بکشد و رنگ ها را عوض کند. مثلاً اگر از رنگ سبز نقاشي اشخوشش نيامد به رايانه مي گويد رنگ قرمز را انتخاب کن، رنگ قرمز رضايت او را فراهمنکرد، رنگ آبي و...
*بازي هاي يارانه ايهم‌چنين به کودکان ونوجوانان مبتلا به بيماريي هايي چون «فلج مغزي» يا «نارساييدر تشخيص واژه‌ها» کمک ميکند.
*بيشتر برنامه هاي رايانه اي در وقتوهزينه، صرفه‌جويي هايبسياري به همراه دارند.
* مفاهيم و مباني رياضيات را با کمکشکل هاي مختلف و ساده به کودک آموزش مي دهد.
* به عقيده بعضي از پزشکان، بازي هايرايانه اي به کودکان کمک مي کند که به داروهاي مسکن کمتر احتياج پيدا کنند.
*بازي هاي رايانه اي بچه ها را وارددنيايي مي کند که کنترلش در دست آنهاست و به همين دليل آنها از اين بازي لذت ميبرند.
*باعث هماهنگي چشم و دست و پرورشعضلات ظريف کودک مي شود.
*وسيله کمک آموزشي براي معلولين و پرکردن اوقات فراغت آنان است.
به گفته پزشکان، دليل عمده ناراحتي صرع، مربوط به کساني مي‌شود کهنسبت به نور حساسيت دارند و تحمل چشمک هايپي‌در‌پي نور در بازي هاي رايانه ايبرايآنان دشوار است
اثرات منفي بازي هاي رايانه اي
آسيب هاي جسماني
*چشمان فرد به دليل خيره شدن مداوم بهصفحه نمايش رايانه به شدت تحت فشار نور قرار مي گيرد و دچار عوارض مي گردد.
*مشاهدات نشان داده است که نوجوانانچنان غرق بازي مي شوند که توجه نمي کنند تا چه حد از لحاظ بينايي و ذهني بر خودفشار مي آورند.
*به دليل اين که کودک در يک وضعيت ثابتتا ساعت ها مي نشيند، ستون فقرات و استخوان بندي او دچار مشکل مي شود و فرد، مبتلابه آرتروز مي‌شود. همچنين احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از ديگرعوارض کار نسبتاً ثابت و طولاني مدت با رايانه است.
*پوست فرد در معرض مداوم اشعه هاييقرار مي گيرد که از صفحه رايانه پخش مي شود.
*ايجاد تهوع و سرگيجه خصوصاً در کودکانو نوجواناني که زمينه صرع دارند، از ديگر عوارض بازي هاي رايانه اي است.
*هيجان هميشگي هنگام بازي، بر رويارگانيسم فرد تأثير گذاشته وپي‌آمدهاي منفي بردستگاه گردش خون و گوارش مي‌گذارد،همچنين اين هيجان هايدروغين، سلامت رواني کودک را به خطر مي‌اندازد.
* به نظر برخي از متخصصان اعصاب وروان، بازي هاي پرهيجان رايانه اي که طي آن، صفحه نمايش‌گر رايانه، از فلاش‌ها وشعا‌ع هايخيره کننده نوري پوشيده مي‌شود، سبب بروز هيجانهاي شديد عصبي درنوجواناني مي‌شود که از نظر عصبي ضعيف هستند و برايابتلا به صرع، آمادگيدارند.
به گفته پزشکان: دليل عمدهناراحتي صرع، مربوط به کساني مي‌شود که نسبت به نور حساسيت دارند و تحمل چشمک هايپي‌در‌پي نور در بازي هاي رايانه اي برايآنان دشوار است.
به گفته انجمن بيماران صرع انگليس: حدود يک درصد از نوجوانان غيرمبتلا به بيماري صرع، به نور حساسيتدارند؛ در حالي که اين رقم در ميان بيماران مبتلا به اين بيماري، پنج درصد است کهحتي در مواردي هنگام بازي صرع به مرگ گزارش شده است.
مادر يک نوجوان14 ساله در يک بررسي که روزنامه انگليسي «سان» در اين باره انجامداد گفت: پسرم بر اثر بازي هاي رايانه اي «نينتندو» جان سپرده است.وي افزود که پسرشپس از يک ساعت بازي، دچار تشنج شد وبه زمين افتاد و چند دقيقه بعد، جان سپرد.
آسيب هاي رواني- تربيتي
تقويت حس پرخاشگري
مهمترين مشخصه بازي هاي رايانه اي حالت جنگي اکثر آنهاست و اين که فرد بايد برايرسيدن به مرحله بعدي بازي با نيروهاي به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنين بازي هاييکودک را پرخاشگر و ستيزه جو بار مي آورد.
"خشونت" مهمترين محرکه اي است که در طراحي جديدترين و جذاب ترين بازي هايکامپيوتري به حد افراط از آن استفاده مي شود، برخي از چهره هاي معروف هاليوود که درفرهنگ ما انسان هاي ضد ارزش و غيراخلاقي هستند، در اين بازي ها به صورت قهرمان هايشکست ناپذير جلوه نمايي مي کنند.
انزوا طلبي
کودکاني که به طور مداوم با اين بازي ها درگيرند درون گرا مي شوند. در جامعه،منزوي و در برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران ناتوان مي گردند. روحيه انزواطلبيباعث مي شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که اين خود سرآغازي براي بروزناهنجاري هاي ديگر است.مادري مي گويد: فرزندم به بازي هاي رايانه اي معتاد شده است. او هر روز خود را به صفحه تلويزيون مي رساند و از دنياي بيرون به کلي بي خبر است،حتي متوجه رفت و آمد ميهمانان نمي شود و هميشه بعد از دست کشيدن از اين برنامه باسردرد و کسالت مواجه مي شود.
تصور بيشتر خانواده ها اين است که در بازي هاي رايانه اي فرد دربازي
مداخله فکري مداوم دارد. اما اين مداخله، فکري نيست بلکه اين بازيها
سلول هاي مغزي را گول مي زنند و از نظر حرکتي نيز فقط چند انگشت
کودک را حرکت مي دهند
تنبل شدن ذهن
در اين بازي ها به دليل اين که کودک و نوجوان با ساختني ها و برنامه هاي ديگرانبه بازي مي پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پيدا مي کند اعتماد به نفس او دربرابر ساختني ها و پيشرفت ديگران متزلزل مي شود.
تصور بيشتر خانواده ها اين است که در بازي هاي رايانه اي فرد در بازي مداخلهفکري مداوم دارد. اما اين مداخله، فکري نيست بلکه اين بازي ها سلول هاي مغزي را گولمي زنند و از نظر حرکتي نيز فقط چند انگشت کودک را حرکت مي دهند. ما هر چه در اينمسير حرکت کنيم و بازي ها را گسترش دهيم، انسان هايي را تحويل جامعه خواهيم داد کهسرخورده، افسرده، غيرمتحرک و غيرسازنده هستند و خود اتکايي آنها بسيار کم خواهد بودو ابتکار عمل نخواهند داشت، در حالي که براي جامعه، نياز به انسان هايي خلاق، مبتکرو متفکر داريم.
تاثير منفي در روابط خانوادگي
با توجه به اين که زندگي در کشور ما نيز به طرف ماشيني شدن پيش مي رود و در بعضيخانواده ها زن و مرد شاغل هستند و يا بعضي از مردان بيش از يک شغل دارند، خود بهخود روابط عاطفي و در کنار هم بودن خانواده کمتر شده و عده زيادي از اين وضع و وجودتلويزيون به عنوان جعبه جادويي که باعث سرد شدن روابط خانوادگي شده ناراضي هستند وحالا نيز جعبه جادويي ديگري يا جاذبه سحرآميزتري به نام رايانه اضافه بر اين وضعيتشده و مشکلات را دو چندان کرده است.
افت تحصيلي
به دليل جاذبه مسحور کننده اي که اين بازي ها دارد، بچه ها وقت و انرژي زيادي راصرف بازي با آن مي کنند، حتي بعضي از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بيدار مي شوندتا قبل از مدرسه کمي بازي مي کنند و وقت هاي تلف شده را هم بدين صورت جبران کنند. يکي از والدين اظهار مي دارد که در سال گذشته پسرم بهترين نمرات را داشته اما ازوقتي که رايانه برايش خريده ايم روزي 2 الي 3 ساعت وقت خود را صرف بازي مي کند و ازلحاظ تحصيلي افت پيدا کرده است.
افت اخلاقي
اشاعه فرهنگ برهنگي و ترويج ضد اخلاقي ، از آفت هاي ديگر بازي هاي رايانه اياست. نبردهاي تن به تن دختران نيمه‌عريان، رقص و موسيقي غربي و ... در اين گونهبازي ها تبليغ شده است و متأسفانه بي‌هيچ‌گو نه دشواري، در فر وشگاه‌ها به معرضفروش گذاشته مي‌شود.
برخي از برنامه هايرايانه اي ، با بازي هاي ساده آغاز شروع شده و به تصاويرمستهجن ختم مي‌شوند؛ در برخي از اين بازي ها، جايزهپيروزي، ظاهر شدن عکس هايمستهجن بر روي صفحه رايانهشماست.
بي‌ترديد در ساخت و توليد اين بازي ها، دست سازمان هاي جاسوسي سيا، موساد و... در کار است و مي‌خواهند ذهن و روان کودکان ما را مسموم کنند.
زمينه‌ساز از خود بيگانگي
دنياي مجازي ولي نزديک به واقعيتي که در بازي هاي رايانه اي به تصوير کشيدهمي‌شود، آن‌قدر مسحور کننده و جذاب است که مخاطب کودک و نوجوان در معرض تأثير تمامباورهايي قرار مي‌گيرد که از سوي طراحان اين بازي ها به او القا مي‌شود.
متأسفانه اين‌گونه بازي ها، بي‌هيچ کنترل و نظارتي از سوي مراجعذي‌صلاح، به آساني در دسترس فرزندانمان قرار مي‌گيرد و حقيقت‌ها و واقعيت هايموجود را به آساني وارونه جلوه مي‌دهند
فرد، دچار از خودبيگانگي شده و مانند آنها مي‌انديشد. براي نوجواني که در حالبازي است فرقي نمي‌کند که دشمن کيست؛ دشمن همان است که بازي مي‌گويد. در ميان انبوهبازي هاي رايانه اي که اکنون به آساني در دسترس کودکان قرار مي‌گيرند، بازي هاييوجود دارند که در آن مسايل اعتقادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي کشور هاي مسلمان بويژهايران، مورد گستاخي قرار مي‌گيرد.
متأسفانه اين‌گونه بازي ها، بي‌هيچ کنترل و نظارتي از سوي مراجع ذي‌صلاح، بهآساني در دسترس فرزندانمان قرار مي‌گيرد و حقيقت‌ها و واقعيت هاي موجود را بهآساني وارونه جلوه مي‌دهند.
فرآوري: نسرين صفري
بخش خانوادهايراني تبيان