سال خوشگذرونی با قاعده

روان شناسان به دوره (تولد تا 2 سالگی)، سن حسی ـ حرکتی می گویند. در حدود چهار ماهگی رشد و تقویت یادگیری کودک به حدی رسیده است که می تواند عادت سازشی و صفات اکتسابی داشته باشد. ارتباطش با محیط بیشتر می شود، تفاوت های کم و بیش تدریجی در الگوی شخصیت او پدید می آید و صفات تازه ای کسب می کند. هر چه سن کمتر باشد، اثر عوامل محیطی در ذهن پا برجاتر و استوارتر است.

از دو سالگی جست وخیز کودک اوج می گیرد و تمایل او به بازی ها بیشتر می شود. او در این سن، از تمرکز طولانی در مسائل گریزان است و فوق العاده به دنبال تنوع طلبی و آزادی خواهی است. از دو تا سه سالگی، ارتباط کامل تری با محیط پیرامون خود پیدا می کند و کم کم قدرت تشخیص در او نمایان می شود، ولی همچنان از تصمیم گیری عاجز و به والدین متکی است.

اهمیت تربیت در سن سیادت، به این علت است که شخصیت فرد در 5 سال اول زندگی شکل می گیرد. روان شناسی می گوید: «کودک در 5 و 6 سالگی، نسخه کوچکی از جوانی است که بعدها خواهد شد». به عقیده روان شناسان دیگری:

ناگفته نماند، آزادی کودک در هفت سال اول زندگی به معنی رها کردن او، دادن اجازه انجام اعمال مخاطره آمیز یا خلاف ادب و بی تفاوتی نسبت به رفتارهای نادرست نیست، بلکه یعنی نباید او را تحت فشار قرار داد یا کاری را که از توانش خارج است، به او سپرد. باید با ساماندهی اموری که می تواند انجام دهد، آزادی او را با کنترل منطقی همراه ساخت. کودک در سنین قبل از 7 سالگی فطرتاً خود را آقا و مهتر دیگران می‏بیند. از این رو امر و نهی مستقیم و درخواست صریح و یا همراه با تهدید در او کارگر نیست. طبیعت کودک در چنین سال‌هایی اقتضا می‏کند که در مقابل خواستة بزرگترِ خود نافرمانی کند و خود را در این نافرمانی و سرپیچی محقّ انگارد، یا به تعبیر صحیح‏تر، برای دیگران حقّ امر و نهی قائل نباشد و همیشه خود را نسبت به دیگران برتر و بزرگ‌تر احساس کند.

آزادی کودک در هفت سال اول زندگی به معنی رها کردن او، دادن اجازه انجام اعمال مخاطره آمیز یا خلاف ادب و بی تفاوتی نسبت به رفتارهای نادرست نیست، بلکه یعنی نباید او را تحت فشار قرار داد یا کاری را که از توانش خارج است، به او سپرد

لذا انتظار تبعیت و حرف‏شنوی از کودکان زیر هفت سال بیهوده است. پدران و مادران چنانچه انجام یا ترک عملی را از کودک، لازم می‏بینند باید خود را در مقام بنده او قرار دهند و آن چنان که عبدی از مولای خود تقاضا و خواهش می‏کند با زبان ملایم و از موضع پایین در مقابلش به تمنّا نشینند، و او را به انجام خواسته خود راضی نمایند. کمال کودک در آن است که تحت اطاعت دیگران قرار نگیرد و امر و نهی دیگران را تحمّل نکند. همین کودک بر اثر تحوّل روحی که در دوران انتقال از کودکی در وجودش رخ می‏دهد، در هفت سال دوّم زندگی،خود را بنده و زیردست دیگران و در مقام اطاعت و فرمان‌برداری احساس می‏کند.

لذا باید با توجه به نارسایی درک و ناتوانی جسم کودک در هفت سال اول، در زمینه های گوناگون توجه بیشتری به او شود.

توجه بیش تر به خواسته ها و نیازها: به نیازهای کودک در دو ماه اول زندگی به طور مطلق توجه کنید. تا پایان یک سالگی که دوران دلبستگی کودک است، توجه فراوانی به او داشته باشید اما از آن پس متوجه وابستگی او باشید. در مقابل خواسته های منطقی کودک پاسخ مثبت دهید، اما در برابر خواسته های غیرمنطقی او از اصل خاموشی (نادیده گرفتن سنجیده و منطقی) استفاده کنید.

توجه بیشتری به آزادی: فرزند شما در این دوران بسیار کنجکاو است بنابراین لازم است برای ارضای کنجکاوی اش، آزادی بیشتری به او بدهید، اما متوجه خطرها باشید.

توجه بیشتر به محبت و عطوفت: کودک در هفت سال اول زندگی به محبت و عطوفت فراوان تری نیاز دارد.

توجه بسیار به بازی: بازی والدین و همسالان یا کودک و در اختیار قرار دادن اسباب بازی های مناسب، در رشد عاطفی او بسیار موثر است. پیشرفت هایی که اخیرا در تحقیقات مغزی شد یافت شده است، نشان می دهد که تجارب اولیه فرد اثر بسیار زیادی در رشد مغز دارد. بازی کردن بخش حیاتی این تجارب اولیه می باشد.

بازی نه فقط در کودکان ایجاد نشاط می نماید بلکه به آن ها یاد می دهد تا دنیای خود و جای خود را در آن بیابند. از طریق بازی در محیط امن بچه ها موفقیت را تجربه می کنند. نقش های مختلف را بازی می کنند و مسئولیت رفتار خود را به عهده می گیرند و با دیگران ارتباط برقرار می کنند.

نکاتی در مورد بازی کردن با کودکان

** فارغ از کارهای خانه از «بودن با کودک» لذت ببرید. توجه خود را به او معطوف کنید.

** با او تماس چشمی داشته باشید و خود را تا سن او پایین بیاورید.

** ابتدا گوش کنید، عکس العمل نشان دهید و سپس پاسخ دهید.

** مهارت های ارتباطی را مدل سازی کنید.

** افکار و احساسات خود را صمیمانه با کودک در میان بگذارید. بچه ها، زود ریا کاری را احساس می کنند.

** کودک را تشویق کنید تا نظرات خود را هنگام بازی مطرح کند. حتماً گوش کنید و برای آنچه می گویید ارزش قایل شوید.

** بگذارید بازی را او رهبری کند.

** او را با هم سن و سالان و دوستان دیگرش مقایسه نکنید.

** بیشتر به آنچه خود انجام می دهید توجه داشته باشید و کمتر به این که او کاری را درست انجام می دهد یا نه.

** برای او خاطره بسازید. لحظات شاد و موفقیت هایی را که به دست می آورد ثبت کنید.

طبیعت کودک در هفت سال اول زندگی اقتضا می‏کند که در مقابل خواستة بزرگترِ خود نافرمانی کند و خود را در این نافرمانی و سرپیچی محقّ انگارد، یا به تعبیر صحیح‏تر، برای دیگران حقّ امر و نهی قائل نباشد و همیشه خود را نسبت به دیگران برتر و بزرگ‌تر احساس کند

هشدار:

هفت سال اول زندگی کودک باید با شادابی کامل بگذرد، بنابراین او را تحت فشار آموزش های رسمی قرار ندهید. آموزش های غیررسمی به ویژه در قالب بازی، شعر، سرود، معما، جدول سازی و... اشکالی ندارد.

آثار سیادت کودک

سیادت کودک در هفت سال اول زندگی، آثار مثبتی را بر او خواهد داشت:

** شکوفایی استعدادهای نهفته

** اعتماد کودک به والدین

** اعتبار والدین برای دوره های بعد

** آرامش روحی - روانی کودک در دوران بعد

** ایجاد اعتماد به نفس