دوران نوجوانی نقشی اساسی در شکل گیری شخصیت افراد دارد و تا حدود زیادی نحوه سازگاری آنها با شرایط زندگی آینده را تعیین می کند. حال آن که با بررسی الگوی پرورش کودکان درخانواده ها و مدارس مشخص می شود که نقص های بسیاری در کمک به شکوفایی توانایی و خلاقیت کودکان وجود دارد...
زندگی در قرن بیست ویکم در همه ابعاد با آنچه گذشتگان ما حتی در یک قرن پیش تجربه کرده اند تفاوت های زیادی کرده است.گذشته از پیشرفت های علمی و اضافه شدن روزافزون تکنولوژی به زندگی بشر امروزی و ماشینی تر شدن زندگی شاهد تغییر نیازهای افراد، روابط بین آنها و به طور کلی تغییر در زندگی اجتماعی انسان ها هستیم.این تغییرات به قدری شگرف و تأثیرگذارند که حتی روابط صمیمی و عاطفی ما را دگرگون کرده است.
یکی از مهمترین موارد در بررسی علل بروز این معضلات به نقش خانواده در تربیت فرزندان و همچنین مدارس در کمک به رشد و شکوفایی همه ابعاد روانی، عاطفی، ذهنی، بدنی و اجتماعی دانش آموزان مربوط می شود.
دوران نوجوانی نقشی اساسی در شکل گیری شخصیت افراد دارد و تا حدود زیادی نحوه سازگاری آنها با شرایط زندگی آینده را تعیین می کند. حال آن که با بررسی الگوی پرورش کودکان درخانواده ها و مدارس مشخص می شود که نقص های بسیاری در کمک به شکوفایی توانایی و خلاقیت کودکان وجود دارد.
امروزه شاهدیم که خانواده های بسیاری سعی در فراهم کردن بهترین امکانات آموزشی برای فرزندان خود دارند با این استدلال که این روش منجر به موفقیت حتمی نوجوان در زندگی خواهد شد غافل از این که پیشرفت تحصیلی تنها یکی از روش ها برای نیل به موفقیت است و نه خود موفقیت.
درگذشته نه چندان دور فشار مضاعف به فرزندان در مدارس مختص به دوره دبیرستان بود اما متأسفانه در حال حاضر این فشارها به دوره های پائین تر تحصیلی هم سرایت کرده است که علت آن بار ارزشی بسیار زیاد و غیرضروری و غیرواقعی است که خانواده ها برای پیشرفت تحصیلی و تأثیر آن در سرنوشت فرزندان خود قائل هستند.
این امر در بیشتر موارد منجر به نادیده گرفتن جنبه های بسیار مهم دیگری از رشد نوجوانان می شود. در حقیقت به نظر می رسد به علت نبود اطلاعات و آموزش عمومی برای خانواده ها، پیشرفت تحصیلی در بیشتر مواقع تبدیل به اساسی ترین فاکتور برای ارزشیابی مثبت و یا منفی از فرزندان شده است.
البته گاهی جو رقابتی موجود نیز آگاهانه یا ناآگاهانه به این موضوع دامن می زند. براستی چند درصد از مردم به اهداف اصلی آموزش آگاهی دارند آیا می دانند که این اهداف سال ها پیش از سوی برجسته ترین متخصصان در روانشناسی پرورشی و بر مبنای کاملا علمی تعیین شده است امروزه برخی مدارس دچار تغییرات غیرعلمی و سلیقه ای و حتی گاهی متأثر از رقابت بین چنین مدارسی هستند.
فراموش نکنیم که به لحاظ علمی پرورش به معنای یک جریان منظم و مستمر برای کمک به رشد جسمانی، عاطفی، روانی، اجتماعی و به طور کلی شخصیت افراد است در حالی که آموزش عبارت است از فعالیت هایی که به منظور ایجاد یادگیری در یادگیرنده و از جانب آموزگار یا معلم طرح ریزی می شود. در واقع پرورش بر رشد تمام ابعاد شخصیت و نه فقط کسب دانش و رشد مهارت های ذهنی تأکید دارد و جزیی فراموش شده در رفتار با کودکان در محیط های آموزشی است.
هر روز دانش آموزان زیادی را می بینیم که ساعات بسیار طولانی و البته غیراستاندارد را در مدارس می گذرانند و در طی این زمان مشغول به آموختن دروس هستند. اما در طی یک شبانه روز، کمترین توجه به مسائل و بحران های عاطفی، روانی، اجتماعی و دیگر جنبه های غیردرسی می شود.
آیا والدین به این مسئله توجه دارند که بسیاری از مشکلات دوران بزرگسالی فرزندان به علت نبود مهارت های مهمی چون مهارت تصمیم گیری، مسئولیت پذیری، تحمل ناکامی، مهارت ابراز احساسات و تخلیه صحیح هیجانات و مواردی از این دست است که همگی ریشه در دوران کودکی و نوجوانی دارد. وقتی ما هر روز با تأکید فراوان بر پیشرفت تحصیلی فرزندان، رشد مهارت های دیگر را نادیده می گیریم چطور انتظار داریم آنها در آینده از عهده مشکلاتشان برآیند.
فراموش نکنیم که برای کسب یک مهارت ساده همچون راه رفتن، کودک بارها و بارها سعی می کند و زمین می خورد و خود می آموزد که چگونه تعادلش را حفظ و حرکت کند و اگر غیر از این باشد همیشه محتاج به کمک اطرافیان خواهد بود. این اصل ساده در سازگاری روانی و مسئولیت پذیری کودکان هم صادق است. به یاد داشته باشیم که خوشبخت کردن افراطی فرزندان نه تنها کمکی برای آنها محسوب نمی شود بلکه زمینه های وابستگی و ضعف را در آنها تقویت خواهد کرد در حالی که بچه ها به طور طبیعی قادر به مواجهه با مشکلات هستند و در برخی از موارد ناکامی های کوچک برای آنها بسیار سازنده خواهد بود.
حتی در برخی از مکاتب روانشناسی ناکامی هایی که کودکان با آنها مواجه شده و با تلاش بر آنها فائق می آیند، نقش اساسی در قوام شخصیت آنها دارد. همان طور که در عمل نیز می بینیم ورزشکارانی که بارها تجربه شکست و پیروزی را در محیط های ورزشی داشته اند این تجارب را به زندگی روزمره خود منتقل کرده و معمولا سازگاری بیشتری از خود نشان می دهند و پایداری بهتری در برابر مشکلات دارند.
ورود به دانشگاه خوب است اما نباید از این موضوع غافل شد که یک جوان موفق حتماً یک فارغ التحصیل دانشگاهی نیست بلکه فردی است که بیشترین سازگاری را با محیط از خود بروز داده و از ظرفیت های بالقوه خود به خوبی استفاده می کند. او قادر به رفع نیازهای عاطفی، روانی و جسمانی خویش است و می تواند با دیگران روابط سالم و سازنده برقرار کند. البته در صورتی که چنین فردی دارای تحصیلات بالا باشد به مراتب بهتر است اما این تحصیلات یک وسیله برای نیل به موفقیت است و نه خود موفقیت. موفقیت وجوه زیاد دیگری هم دارد.
در واقع در طی دوران رشد فرزندان، به بهانه اهمیت پیشرفت تحصیلی، فرصت های شکوفایی آنان در زمینه های دیگری چون هنر و ورزش و از طرفی به آنها کمک شود تا نیازهای عاطفی و روانی خود را شناخته و بهتر مرتفع کنند. بنابراین باید فرصت بیشتری برای فعالیت های غیردرسی و حتی بازی آنها فراهم شود.
در حقیقت ادامه چنین روشی نتایجی چون بی توجهی به ایجاد مهارت های اساسی زندگی، بروز اضطراب و فراهم شدن زمینه آسیب های اجتماعی را خواهد داشت. و روز به روز شاهد مشکلات اجتماعی بیشتری چون افسردگی، اضطراب های فراگیر، طلاق های زودرس، پرخاشگری و روابط بین فردی نامتناسب باشیم که به نوعی همگی ریشه در دوران کودکی و نوجوانی و شیوه تربیت در محیط خانه و مدرسه دارند.