مقدمه :همه مي دانيم كه "بازي" ، مهمترين ، خطيرترين وسرنوشتسازترين "كار" يك خردسال يا يك كودك است . پس بدانيد كه بي ارزش تلقي كردن آن ،ارمغاني جز حسرت و "آه" در پي نخواهد داشت .
دانشمندان و متخصصان دريافته اند كه چگونه تجربيات پساز تولد ، " اتصالات " واقعي مغز انسان را تعيين مي كند . در اين مقاله قصد داريمنحوه ي چگونه بازي كردن با نوزادان را برايتان معرفي كنيم ، باشد كه موثر افتد :
*هر روز ، روزي چند بار نوزادتان را بغل بگيريد ، به عقب و جلو حركت دهيد و برايش با صداي آرام شعر بخوانيد . لازم نيستحتما شعرتان شعربچگانه باشد ، آنچه مهم است آهنگ موزون و ريتم دلنواز آن است . بينخواندن ، سر ، گونه يا انگشت هايش را ببوسيد و با همان آهنگ بگوئيد :"دوستت دارم " . بچه ها از آواز خواندن خوششان مي آيد و بعدها كه زبان باز كردند ، سعي خواهند كردصداهايي را كه شنيده اند تقليد كنند .
* اين سهعمل را هيچگاه ، در هيچ شرايطي فراموش نكنيد : "بغل " ، "بوسه " و گفتن عبارت : "دوستت دارم " . ظرفيت كودك در كنترل احساسات ، به تجربه ها ورابطه هاي اوليه ي زندگي او بستگي دارد . هرچه طفل را بيشتر بغل كنيد ، نوازش دهيدو در آغوش بگيريد ، وقتي كه بزرگ تر شد ، احساس امنيت و استقلال و اعتماد به نفسبيشتري خواهد كرد .
* نوزادتان را روي دو دست قرار دهيد وكمرش را ماساژ دهيد ، پاها و دست هايش را بماليد . نوزاد از اين كار لذت فراواني ميبرد .
*دانشمندان و متخصصان دريافته اند كهچگونه تجربيات پس از تولد ، " اتصالات " واقعي مغز انسان را تعيين مي كند
*وقتي نوزادان در رحم هستند ، ميتوانند صداي انسان ها را تشخيص بدهند . بنابر گفته هاي محققان و متخصصان مغز ،وقتي كه نوزادي صداي آشنايي را مي شنود ، ضربان قلبشافزايش مي يابد و اين نشان مي دهد كه او احساس امنيت و شادي مي كند .نوزاداني كه تنها چهار روز از تولدشان گذشته است ، مي توانند يكزبان را از زبان ديگر تشخيص دهند و به زودي به صداهاي همه توجه نشان مي دهند. وقتيكه با صداي آهسته صحبت مي كنيد ، نوزادتان احساس آرامش و رضايت مي كند . آوازي باصداي بلند و سپس آهسته بخوانيد . به واكنش نوزادتان نسبت به دو صداي مختلف ، دقتكنيد .
* وقتيماشين لباسشوئي يا ظرف شوئي در حال كار است ، نوزادتان را در مقابل آن قرار دهيد . صداي اين وسايل براي او آرامش بخش است زيرا شبيه اصواتي است كه در رحم مادر ميشنيده است .نوزادان به تكرار صداي اين وسايل و چرخش آنها واكنشطبيعي نشان مي دهند .
*در هنگام شير دادن ، حواستان بهتلويزيون و تلفن و غيره نباشد . با نوزادتان حتما "تماس چشمي مستقيم " برقرارنمائيد و دست و پايش را نوازش كنيد . "تماس مستقيم چشمي " ، باعث تامين وابستگياطمينان بخشي است كه كودك براي رشدش بدان نياز دارد . يك جا بايستيد و به چشم هايشنگاه كنيد ، لبخند بزنيد و بيني خود را به بيني او بماليد . با نگاه كردن به چشمهاي كودك ، نگه داشتن او نزديك خودتان و پاسخ دادن به صداهايي كه از خود درمي آورد، با او ارتباط برقرار كنيد .
"تماس مستقيم چشمي " ، باعث تامين وابستگي اطمينان بخشي است كهكودك براي رشدش بدان نياز دارد . يك جا بايستيد و به چشم هايش نگاه كنيد ، لبخندبزنيد و بيني خود را به بيني او بماليد . با نگاه كردن به چشم هاي كودك ، نگه داشتناو نزديك خودتان و پاسخ دادن به صداهايي كه از خود درمي آورد ، با او ارتباط برقراركنيد
* براي تكامل بخشيدن به بينايي وشنوايي كودكتان از حالت هاي مختلف چهره و صداهاي متفاوت استفاده كنيد : نوزاد را درمقابل صورت خود با فاصله ي 40 سانتي متري قرار دهيد و همراه با آوازي درباره ي چشم، چشمك بزنيد . مهم نيست شعرتان حتما وزن و قافيه داشته باشد ؛ مي توانيد فقط باصدايي شاد و هيجان آور بگوئيد : " چشم ، چشم ، من چشم دارم ، اين چشم منه " . بعدزبانتان را درآوريد و شعري درباره ي زبان بخوانيد . مي توانيد دهانتان را كج و معوجكنيد و با لب هايتان صداهاي زير و لب درآوريد . بعد از آن به سراغ اعضاي صورت اوبرويد . بيني كوچكش را ببوسيد و بگوئيد : بيني ، توبيني داري ، بيني ات قشنگ است ، من بيني ات رامي بوسم " . بعد گوش ، گونه ، لب ، ... او را ببوسيد و برايش شعر بخوانيد . اين اعمال باعث شكوفا شدن مغز يك طفل دربازتاب نسبت به محيطش مي گردد .
*يك شي رنگي جذاب مثل جغجغه يا تسبيحرا در مقابل چشمان نوزادتان قرار دهيد . وقتي مطمئن شديد دارد به شي نگاه مي كند ،آنرا آرام به راست و چپ حركت دهيد و نوزادتان را تشويق كنيد با چشم هايش آن رادنبال كند .گاهي شي را به نزديك دستانش ببريد و از او بخواهيد آنرا بگيرد و تكاندهد . بالاي تخت خواب ، در محل تعويض پوشك نوزاد ، يا بالاي صندلي اش ، با روبانهاي رنگي ، عروسك يا جغجغه هايش را آويزان كنيد و مدام تكان بدهيد. مي توانيد يكبادكنك قرمز براق از سقف تا نزديكي زمين آويزان كنيد ؛ طوري كه دستتان به آن برسد ،اما دور از دسترس نوزادتان باشد . در حال تعويض پوشك ، بادكنك را به آرامي حركتدهيد . كودكتان مجذوب اين كار خواهد شد . طولي نمي كشد كه او دستش را جلو مي برد تابادكنك را لمس كند .حتي مي توانيد عكس خانواده ي خود ، تصوير يك منظره ي دل انگيزيا اشكال هندسي ساده با رنگ هاي شاد و براق را بر روي مقوايي چسبانده و از سقفآويزان كنيد .
* كودك را بخوابانيد و انگشت سبابه يخود را در دستش بگذاريد . مطمئنا او دست شما را با دستان كوچك خود خواهد گرفت . بگوئيد : " به به چه پسر قوي اي دارم " ، " دخترك زرنگ من ! " . حالا دستتان راآرام به راست و چپ ، بالا و پائين حركت دهيد . اين عمل به مغز كودك كمك مي كند تاهماهنگي بين چشم و دست را تحول بخشد .
*دستان خود را محكم زير بغل كودكتانبگذاريد و او را ايستاده نگه داريد و به اصطلاح بخواهيد تا او "پا بدهد " . نوزادرا به پشت بخوابانيد T مچ پايش را بگيريد و زانوهايش را خم و صاف كنيد .حواستانباشد نوزادتان را بيش از حد خسته و كلافه نكنيد . ورزش مداوم نوزاد ، عضلات او رانقويت مي كند و آنرا براي راه رفتن در آينده آماده مي سازد .
* بچه ها تماشاي سايه ها را دوست دارند . نور چراغ خواب اتاقش را طوري تنظيم كنيد كه بر رويديوار مقابل تختش سايه ايجاد كند . بهتر است سايه ها متحرك باشند .مثلا سايه ي عروسك هاي آويزان شده كه هرازگاهي تكانشان مي دهيد . حتي مي توانيد خودتان با انگشتان دست يا با دو دست ، سايه ايجاد كنيد .اين سايههاي متحرك ، به افزايش رشد بينائي كودكتان كمك خواهد كرد .نورون هاي بينايي از حدوددو ماهگي شروع به شكل گيري مي كنند . تحريك كردن ديد نوزاد به ايجاد اتصالات بيناييكمك مي كند .
* نوزادتان را در معرض حس هاي مختلفقرار دهيد : نرمي ( حوله) ، زبري (فرش) ليزي ( پارچه ي ساتن ) . اين ها را آرام وبا شيوه اي محبت آميز به دست كودك بماليد و همراه با آن شعر حوله ي نرم ، فرش زبر ، ... را بخوانيد . به نوزادتان فرصت دهيد تا بوهاي مختلف را تجربه كند . يك شاخه گلخوشبو (بهتر است گرد نداشته باشد مثل گل مريم ) را به بيني اش نزديك كنيد و بگوئيد : " به به چه بوي خوبي " . يك نارنگي يا خيار تازه قاچ شده هم براي امتحان بد نيست . آنچه نوزادان مي بينند و استشمام مي كنند ، موجببرقراري اتصالات مغز مي شود ؛ مخصوصا اگر اين تجربه ها به شيوه اي محبت آميز ،پيوسته و قابل پيش بيني روي دهد .
* نوزاد به پشت بخوابانيد و به دقت هردو پاي او را بكشيد ، تا جايي كه صاف شود . بعد به آرامي به كف پايش ضربه بزنيد . تقويت كردن عضلات ران نوزاد براي سينه خيز رفتن و راه رفتن او در آينده مهم است .
**در مقاله ي بعد شيوه ي بازي باكودكان "زير يك سال "را مورد بررسي قرار خواهيم داد .
سرور حاجي سعيد
بخش خانواده ايرانيتبيان