معمولا تصور مي شود که نوزاد قادر به ديدن و شنيدن نيست و تنها کاري که از او بر مي آيد ، خوردن و خوابيدن است. اما اخيرا دريافته اند که نوزاد ميتواند چيزهاي زيادي را ببيند و بشنود و در واقع توانايي او بيش از آن است که ما فکر ميکنيم.
چيزهايي که نوزاد مي بيند – نوزاد در بدو تولد نسبت به تابش نور و روشنايي محيط جديد ، بسيار حساس است. پس از چند ساعت اين حساسيت کاهش مي يابد. ولي در برابر افزايش ناگهاني نور يا انتقال از محل تاريک به محل آفتابي ، هنوز اين حساسيت تا اندازه اي وجود دارد و نوزاد چشم خود را مي بندد يا نيمه باز نگه مي دارد.
در چند روز اول پس از تولد ، غالبا چشم نوزاد بسته است و اين امر والدين را دلتنگ مي کند. براي باز نگه داشتن چشم نوزاد ، او را رو به روي خود روي يک دست نگه داريد و با دست ديگر پشت سر او را بگيريد.
در حالي که فاصله نوزاد تا صورت شما حدود 25 سانتي متر است ، او را حول زاويه 120 درجه به آرامي بچرخانيد و ناگهان متوقف سازيد. اين چرخش و توقف ناگهاني به طور رفلکسي چشم نوزاد را باز مي کند.
روش ديگر براي باز کردن چشم نوزاد آن است که در حالي که نوزاد خوابيده است ، يک دست خود را زير باسن و دست ديگر را زير سر او بگيريد و او را از حالت خوابيده بلند کنيد و بنشانيد.
آزمايش هاي جديد نشان مي دهد که نوزاد بهتر از آنچه قبلا تصور مي شد ميتواند ببيند. او ميتواند چشم خود را در فاصله 20 تا 25 سانتي متري به خوبي متمرکز کند و اين فاصله اي است که هنگام شير خوردن بين چشمان نوزاد و صورت مادر وجود دارد. قدرت بينايي نوزاد را 30 روي 20 تخمين زده اند ، يعني آنچه را يک فرد بالغ با قدرت بينايي عادي در 30 قدمي مي بيند ، نوزاد ميتواند در 20 قدمي ببيند.
نوزاد در درجه اول به ديدن صورت اشخاص ، اشياء واقعي ، طرح و عکس صورت ها علاقه نشان مي دهد و در درجه دوم به طرح هاي سياه و سفيد مثل صفحه شطرنج ، پارچه هاي راه راه با فاصله حداقل 5/ 2 سانتي متر و نقاط گرد و درخشان توجه ميکند.
اين نکات را بايد در رنگ آميزي و تزيين اتاق نوزاد و اتاق هاي مهد کودک رعايت نمود. ترجيح مي دهند ، در حالي که طرح هاي سياه و سفيد بيشتر مورد علاقه نوزاد است.
يکي از نکات جالب در مورد چشم نوزاد ، قدرت تعقيب اشياء و اشخاص متحرک است. بعضي نوزادان ميتوانند شيء مورد علاقه خود را از يک نقطه تا نقطه ديگر ، حول زاويه اي نزديک 180 درجه دنبال کنند. اگر اين شيء به سرعت حرکت کند ، يا فاصله آن از 25 سانتي متر تجاوز نمايد ، نگاه خود را از آن برميدارند.
در چند هفته اول ، حرکات سر و چشم نوزاد هماهنگي لازم را ندارند و اگر سر نوزاد را به يک طرف بچرخانيد ، چشمان او اين حرکت را به کندي دنبال ميکند. اگر چشم هاي نوزاد به صورت شما جلب شده باشد ، حرکت سر براي همراهي کردن با چشم او ، تا حدي نامنظم و با تکان همراه خواهد بود. اين مشکل پس از چند هفته از بين مي رود و در ماه دوم حرکات سر و چشم نوزاد هماهنگ مي شوند.
تطابق – در هفته هاي اول ، چشم هاي نوزاد ، به علت عدم تطابق و هماهنگي ، معمولا به طور مستقل حرکت مي کنند و در نتيجه چپ يا لوچ به نظر مي رسند . تجربه نشان داده است که نوزاد قدرت تطابق دو چشم را دارد ، ولي گاهي از آن خودداري مي نمايد.
به اين دليل دو چشم نوزاد با هم کار نمي کنند و تصويرهاي دريافت شده از يک جسم بر روي نقاط مشابه شبکيه در دو چشم نمي افتند و تصوير روشني ديده نمي شود . هنگامي که نوزاد توانايي هماهنگ کردن حرکات سر و چشم را پيدا ميکند ، اين مشکل نيز برطرف ميشود و قوه بينايي تيز و روشن مي گردد.
توانايي هماهنگي و تطابق دو چشم که به ديد دو چشمي معروف است ، از هفته ششم شروع و تا چهارماهگي کامل ميشود. گاهي ممکن است چشمان نوزاد براي چند لحظه به صورت شما جلب و خيره شود. اگر هنگامي که نوزاد در حالت هشياري آرام است ، او را در فاصله 25 سانتي متري از صورت خود نگه داريد ، ممکن است به طور ثابت براي 5 تا 10 ثانيه به چشمان شما خيره شود.
در روزهاي اول که چشمان نوزاد بدون هدف به اطراف نگاه ميکند ، والدين علاقه دارند که نوزاد به آنها نگاه کند. نوزاد پس از دو هفته اين قدرت را پيدا ميکند و آن هنگامي است که ياد مي گيرد به حرکات و اشارات اطرافيان تبسم نمايد.
با اين که چشمان نوزاد در هفته دوم قدرت تطابق پيدا ميکنند ، بعد از اين هم گاهي مستقل از يکديگر حرکت کرده و مثل چشم عروسک هنگام گردش از يک سو به سوي ديگر ، يکي از ديگري عقب مي ماند. اين مشکل نيز در دو سه ماهگي از بين مي رود. تغيير مهم ديگري که در هفته دوم رخ مي دهد ، توانايي بيشتر در خيره شدن و گشاد شدن مردمک چشم نوزاد است.
توانايي نوزاد در حفاظت از چشم خود محدود است . نوزاد در برابر صداي ناگهاني و نور شديد چشم خود را برهم مي زند ، ولي اگر چيزي به چشم او نزديک شود ، عکس العمل دفاعي از خود نشان نمي دهد . قدرت دفاعي در دو ماهگي به وجود مي آيد.
در ماه اول ، چشمان نوزاد در حال جستجو به هر سويي حرکت مي کند و به قسمت هاي بيروني صورت و لبه اشياء جلب ميشود. در ماه دوم و سوم به قسمت هاي مياني صورت مثل چشم ، بيني و لب ها توجه ميکند.
چشم ها به علت درخشندگي و داشتن قسمت هاي تاريک و روشن ، توجه ويژه نوزاد را به خود جلب ميکنند . حرکت اشياء کوچک نيز نوزاد را به نشاط مي آورد و سينه مادر به علت گردي و داشتن ناحيه تيره و روشن براي او جالب است. مشاهده بعضي طرح ها ، نوزاد را به مکيدن وادار ميکند و شايد به اين علت است که نوزاد با نگاه کردن به صورت مادر خود ؛ بهتر شير مي خورد.
البته بچه هاي بزرگتر با ديدن بعضي از محرک ها ، ممکن است از شير خوردن دست بردارند . ميزان باز بودن چشم نوزاد و تونوس عضلاني و آرامش او ، نشان دهنده آمادگي وي براي بازي با اطرافيان است.
ارتباط چشمي والدين با نوزاد – اگر مي خواهيد نوزاد را رو به روي خود بنشانيد و با او بازي کنيد ، بايد منتظر حالت هشياري وي باشيد ، که بهترين شرايط را براي بازي و سرگرمي دارد . نوزاد به تصاويري شبيه صورت انسان که داراي شکل گرد و قسمت هاي تاريک و روشن و حرکتي تقريبا ثابت هستند و به رفتار وي واکنش نشان مي دهند ، توجه زيادي دارد.
تغيير حالت صورت ، تغيير قيافه ، وجود ريش و سبيل و مرزهاي بين ريش و موي سر با صورت براي او جالب است. در هفته دوم ، نوزاد به صورت مادر خود توجه بيشتري نشان مي دهد.
در پايان ماه اول ، اين بازي و سرگرمي رو در رو با نوزاد ، براي والدين جالب است و مدت زيادي از وقت ايشان را بدون احساس خستگي به خود اختصاص مي دهد.