وسواس در کودکان

وسواس فکری ممکن است در همه زمینه‌ها برای کودکان شما پیش بیاید و باعث گردد که کودکان دچار نگرانی و اضطراب شوند وسواس فکری در کودکان معمولاً در زمینه‌های، درس و امتحانات و نظافت می‌باشد که  اگر چنانچه شما شاهد بروز وسواس در کودک خود شده‌اید حتماً بایستی مورد بررسی قرار گیرد تا از آسیب روحی و روانی به کودک جلوگیری شود .

وسواس فکری  کودکان چیست؟

 وسواس فکری کودکان اختلالی است که  در كودكان به صورت تفكرات مزاحم و تكراری و همچنین به شکل رفتارهای، کلیشه‌ای خاص که باعث برانگیختگی و نگرانی آنان می‌شود نمایان می‌گردد.
معمولاً كودكان وسواسی خود را از درون تحت فشار می‌بیند و آن‌ها فکر می‌کنند  که با انجام ندادن یا انجام دادن برخی کارها ممکن است مشکلاتی برایشان ایجاد شود که همین موضوع به ایجاد و تقویت استرس در آن‌ها می‌پردازد .
 طبق تحقیقات انجمن روان‌پزشکان آمریكا تقریباً ازهر ۲۰۰ كودک و یا نوجوان، یك نفر دچار اختلال وسواس است. این اختلال به دلیل آن که توأم با درد، ناراحتی و یا بیماری جسمی خاصی نیست، معمولاً تا سنین نوجوانی و جوانی ناشناخته می‌ماند.
 علل بروز وسواس در کودكان
روانشناسان هنوز موفق به کشف دقیق علت و زمان شروع اختلال وسواس در کودکان نشده‌اند، اما علل  چندی اعم از: داشتن سابقه خانوادگی و یا وراثت، شیوه‌های،تربیتی والدین، فرهنگ خانوادگی، اشکال در كاركرد سیستم عصبی و آشفتگی‌های،خلقی و رفتاری  در بروز این اختلال در كودكان دخالت دارند.

والدین  و اولیا مدرسه بایستی توجه داشته باشند که در بروز این مدل  افكار و اعمال تقصیر كودکان نمی‌باشد و كاملاً با افکار عادی كودکان تفاوت دارد. به عنوان مثال كودكی که  فكر آلوده بودن دست‌هایش او را به ستوه می‌آورد بارها و بارها با شستن دست‌های،خود سعی می‌کند اضطراب و تشویش خود را کم کند تا حدی که پوست دست‌هایش حساس و قرمز شوند  و یا كودكی که از درست بودن مشق‌ها و امتحانش شدیداً مضطرب است، ممكن است بارها و بارها آن‌ها را پاک كند و دوباره بنویسد.

 علائم وسواس در كودكان

شناخت علائم و نشانه‌های کودک وسواسی کمی مشکل به نظر می‌رسد زیرا کودکان می‌توانند  خیلی ماهرانه افكار و رفتارهای، وسواس گونه خود را پنهان کنند . برخی مواقع والدین توانایی  پی بردن به افكار و اعمال وسواسی آن‌ها را ندارند و گاهی اوقات  نیز به شیوه‌ای رفتارهای کلیشه‌ای را انجام می‌دهند که  انجام این کارها جزء برنامه روزانه‌شان تلقی می‌شود.

رفتارهای وسواس گونه در کودکان معمولاً شامل رفتارهای است که  در زیر آورده شده:
_وسواس در زمینه كثیفی و آلودگی.
_ وسواس درباره  ویروس‌ها و میکروب ها و بیماری‌ها.
_ وسواس رفتاری که فرد نیاز به همدردی، دلسوزی و رسیدگی دارد.
_ وسواس در زمینه وضع ظاهر لباس و آرایش موها .
_وسواس فکری در زمینه اعداد به خوش‌یمن بودن روزها، مسایل خرافی ، ساعات و….
_وسواس افكار مذهبی منفی رعایت واجبات و....
_ وسواس افكار پرخاش‌جویانه و تمایلات جنسی نامتعارف.
_ ترس شدید از داشتن بیماری‌ها و یا صدمه دیدن یكی از اعضای خانواده.
_ اشتغال شدید فكری درباره كارهای خانگی.
_ داشتن ایده‌ها و افكار مزاحم و ناخودآگاه.
  علائمی كه باید نسبت به آن‌ها حساس بود تا این اختلال را در کودکان زود تشخیص داد شامل موارد زیر است:
– آسیب رسیدن به پوست بدن کودک و ترك خوردن و یا خشکی پوست دست کودک بر اثر شستن مكرر دست‌ها.
– مصرف بیش از حد صابون، دستمال كاغذی، کاغذ توالت و باز گذاشتن بیش از حد آب دستشویی و حمام … .
– افت تحصیلی ناگهانی و پایین آمدن نمرات  کودک در امتحانات مدرسه.
– صرف زمان زیاد برای نوشتن مشق.
– پاره شدن کاغذ دفتر مشق یا تکه‌تکه شدن پا کن در اثر پاک کردن‌های زیاد یا پاره کردن برگ‌های دفتر مشق .
– تعریف كردن مكرر و یك نواخت درس‌های روزانه با استفاده از جملات مكرر.
– تعویض بیش از حد لباس .
– داشتن مراسمی طولانی برای خوابیدن.
– نگرانی برای سلامتی اعضای خانواده.
– اصرار بر دادن آزمایش‌های گوناگون پزشكی برای اطلاع از سلامتی خود و اعضای خانواده.
معمولاً علائم اختلال وسواس بندرت یک‌باره شروع می‌شوند. سایر اختلالاتی كه معمولاً همراه با اختلال وسواس فكری _ عملی پدید می‌آیند، عبارت‌اند از: اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات مربوط به كمبود توجه، بیش فعالی، اختلالات مربوط به یادگیری، اختلالات رفتاری مانند جویدن ناخن، تیک‌های عصبی، خارش پوست

 درمان وسواس در کودکان و نوجوانان

رفتاردرمانی بهترین نوع درمان وسواس فکری در كودكان و نوجوانان است و فقط در مواردی  دارودرمانی پیشنهاد می‌گردد . طبق این روش‌ها ابتدا رفتار درمانگر کودک را تشویق می‌کند تا افكار و کلیشه‌های  وسواسی خود را به صورت دقیق و با جزئیات  شرح دهد تا او بتواند اجزای كلیدی این رفتارها را شناسایی كند. آنگاه روان‌درمانگر از کودک می‌خواهد كه کارهایی که انجام ندادن هر كدام در او اضطراب و نگرانی ایجاد نمی‌کند را حذف کند. در این مرحله درمانگر ضمن پذیرش حالات، افكار و روحیات  كودك سعی می‌کند به او بفهماند كه هر فردی ممكن است در مواردی دچار خشكی رفتار و اشتغالات ذهنی وسواسی گردد  كه به دلایل نامفهومی مدام میل به تکرار آن‌ها دارد . هدف او از این کار این است كه تا حدود زیادی افكار وسواسی کودک را متزلزل كند تا حدی كه رفته‌رفته بتواند گام‌های  موثری برای حذف این مدل رفتارها بردارد. گروه دیگری از رفتار درمانگران كه روش‌های  خود را بر پایه دیدگاه شناخت درمانی استوار کرده‌اند نیز برای درمان رفتارهای  وسواسی  كودكان و نوجوانان سعی می‌کنند ابتدا به کودک بیاموزند كه چطور می‌تواند احساسات و افكارش را درباره فكر و عملی كه انجام می‌دهد، تغییر دهند. برای مثال: اگر كودكی وسواس آلودگی دست‌هایش را دارد  از او می‌خواهند كه  دست‌هایش را کثیف كند(مثلاً گل آلود، چرب، خمیری، ماسه‌ای و…) و سعی كند بدون آن كه چندین بار دست‌هایش را بشوید به بازی خود ادامه دهد و فقط در انتهای  بازی دستش را بشوید.
 در این  روش تغییر نگرش کودک درباره كثیفی و آلودگی مدنظر است و اینكه او بتواند باور کند كه خمیر بازی  نوعی وسیله بازی برای  كودكان است كه از مواد بهداشتی درست شده است و لزومی نیست در حین خمیر بازی چندین بار دست‌هایش را بشوید. روش‌های  درمان رفتاری زمانی كه اعضای خانواده هم درگیر حل مشكل شوند  بهترین شیوه درمان محسوب می‌شود.  روانشناسان و متخصصین علوم رفتاری معتقدند كودكانی كه  برای  درمان خود از این مدل ها استفاده می‌کنند نیاز به حمایت، همكاری و مشاركت تمام اعضای خانواده دارند. در حقیقت درصد بهبودی کودک بدون همراهی خانواده خیلی كم می‌شود، زیرا شیوه‌های  درمان شناختی رفتاری اغلب با قدری اضطراب و نگرانی توأم هستند كه اگر حمایت روانشناس والدین و اعضای خانواده را همراه نداشته باشد  درمان و بهبود کودک را به تأخیر می‌اندازد.

نقش والدین و اعضای خانواده در درمان کودکان وسواسی

-تشخیص وسواس از طرف والدین و اعضای خانواده و اقدام برای  درمان کودک
-والدین باید بپذیرند که کودک در بروز رفتار وسواسی خود هیچ گناه و تقصیری ندارد.
- والدین بایستی سعی كنند آگاهی‌های خود را در زمینه نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند و انتظارات و خواسته‌هایی در حد توان کودک از او داشته باشند.
-تشویق و همراهی کودک در ترک رفتارهای وسواسی.
-کاهش میزان شرایط اضطراب و استرس در فضای خانواده و حکم‌فرما شدن آرامش در خانه.
-تصحیح و اصلاح رفتارهای وسواس گونه والدین و تغییر الگوها و عادات غلط در خانواده.