NICU مخفف جمله انگليسي «بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان» است. اين بخش مسوول پذيرش و مراقبت ويژه از نوزادان نارس يا نوزادان پرخطر و بيمار است. همچنين تامين نيازهاي نوزاد، پيشگيري از عفونت، تغذيه مناسب، امکان دسترسي آسان و سريع به ابزار و تجهيزات تخصصي در اين بخش فراهم است...
نوزادان نارس به مراقبت‌هاي ويژه‌اي نياز دارند، از اين رو در دستگاه‌هاي مخصوص انکوباتور نگهداري مي‌شوند. براي آشنايي بيشتر با اين بخش گفت‌وگوي ما را با دکتر نگار سجاديان، فوق‌تخصص نوزادان و رييس بخش NICU بيمارستان شريعتي بخوانيد.
سلامت: خانم دکتر! چه نوزاداني در بخش NICU بستري مي‌شوند؟
نوزاداني كه سن كمتر از 27 هفته بارداري داشته باشند يا وزن هنگام تولد آنها كمتر از 1000 گرم باشد براي مراقبت بيشتر باليني، نوزادان با مشكل تنفسي شديد که نياز به استفاده از دستگاه تهويه مكانيكي يا مقدار زيادي اكسيژن دارند، نوزاداني که دياليز صفاقي مي‌شوند يا به دليل زردي بالا نياز به تعويض خون دارند، نوزاداني كه مشكل‌هاي قلبي شديد، تشنج و وقفه‌هاي تنفسي مكرر داشته باشند و نوزاداني که حال عمومي خوبي ندارند، بايد در NICU بستري شوند. همچنين نوزاداني که به دليل ضايعه‌اي نياز به جراحي عمده داشته باشند بايد قبل از عمل و بعد از آن حداقل به مدت 48ساعت در NICU بستري شوند. به‌طور كلي تمام نوزاداني كه براي تثبيت وضعيت باليني‌شان نياز به مراقبت دقيق داشته باشند بايد در بخش مراقبت ويژه نوزادان بستري شوند.
سلامت: آيا براي نوزاداني كه مشكلات زيادي دارند و مي‌دانيد زنده ماندن‌شان باعث عذاب نوزاد و والدين خواهد شد هم تلاش مي‌کنيد؟
اصول اخلاقي و قوانين جاري كشور، تلاش براي احيا و نگهداري نوزاد را در هر شرايطي اجباري نمي‌داند و پايان دادن به مداخله‌هاي مراقبتي پيشرفته در صورت توافق متخصص و والدين نوزاد مبني بر بي‌نتيجه‌بودن احيا و طولاني‌كردن روند فوت امري پذيرفته شده است. درواقع احيا و ادامه مداخله‌هاي مراقبتي پيشرفته در هر سني از بارداري که احتمال ناهنجاري‌هاي مادرزادي و مرگ زودرس و قطعي وجود دارد و عوارض پايداري براي نوزاد ايجاد مي‌کند، لزومي ندارد.
سلامت: نوزادان نارس و كم‌وزن تا چه زماني در NICU مي‌مانند؟
نوزاد نارسي كه در بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان بستري است بايد تا برطرف شدن مشكل‌هاي قلبي‌اش تحت‌نظر باشد. اگر اين نوزاد به وزن 1800 گرم برسد، توانايي تغذيه از طريق مكيدن شير از پستان يا سر شيشه را داشته باشد، روزانه حداقل 30-10 گرم وزن گرفته باشد، بتواند دماي بدن خود را در محيط خارج از انكوباتور ثابت نگه دارد، اخيرا دچار وقفه تنفسي يا كاهش ضربان قلب نشده باشد و داروهاي وريدي او قطع يا تبديل به داروهاي خوراكي شده باشد، مي‌تواند از بخش ترخيص شود. چنانچه نوزادي به دليل ابتلا به بيماري مزمن ريوي نياز به استفاده از اكسيژن داشته باشد، مي‌تواند با تجويز اكسيژن از طريق لوله بيني مرخص شود.
سلامت: چه زماني نوزادان مبتلا به زردي در NICU بستري مي‌شوند؟
چنانچه شدت زردي نوزاد تا حدي باشد كه نياز به تعويض خون داشته باشد بايد در بخش مراقبت ويژه نوزادان بستري شود. اگر علامت زردي ناشي از بيماري‌هاي وخيمي مانند عفونت و ناسازگاري RH مادر و نوزاد باشد يا وضعيت سلامت نوزاد زرد مناسب نباشد و نياز به مراقبت ويژه براي پايدارشدن وضعيت جسماني داشته باشد بايد در بخش مراقبت ويژه نوزادان تحت‌نظر بماند.
سلامت: اقدام‌هايي كه براي نوزادان دو قلو يا چند قلو انجام مي‌شود مانند ساير نوزادان بستري در بخش است؟
بيش از نيمي از نوزادان دو يا چندقلو به مراقبت ويژه در NICU نياز دارند كه عمدتا به دليل نارسي و وزن كمتر آنهاست. نوزادان دو يا چند قلويي كه وزن كمتر از 1700 گرم يا سن كمتر از 32 هفته يا هرگونه مشكل طبي داشته باشند، بايد در بخش مراقبت‌هاي ويژه نوزادان بستري شوند. در ضمن اين نوزادان 2 تا 3 برابر بيشتر در معرض ابتلا به نقايص مادرزادي نسبت به ساير نوزادان هستند.
سلامت: براي كاهش عوارض ناشي از گرفتن اكسيژن در نوزادان كار خاصي انجام مي‌دهيد و آيا توصيه‌هاي لازم در اين خصوص پس از ترخيص به والدين نوزادان داده مي‌شود؟
اكسيژن، شايع‌ترين دارويي است كه در NICU مورد استفاده قرار مي‌گيرد و مانند هر دارويي داراي آثار مفيد و همزمان عوارض جانبي است. از اين‌رو تجويز اكسيژن براي هر نوزاد بستري در NICU بايد تحت مراقبت دقيق باشد تا عوارض سوء اكسيژن در نوزادان مانند بيماري مزمن ريوي و رتينوپاتي نارسي بروز نكند بنابراين در صورت عدم نياز نوزاد به اكسيژن، اكسيژن به‌سرعت قطع مي‌شود. به والدين نوزاداني كه وزن كمتر از 1500گرم دارند، توصيه مي‌شود حتما بعد از ترخيص از بيمارستان براي انجام معاينه دقيق چشمي به مراكز معرفي شده مراجعه كنند تا احتمال نابينايي در نوزاد به حداقل برسد. معاينه چشمي در نوزاداني كه وزن آنها بيشتر از 1500 گرم بوده ولي حال عمومي‌شان مساعد نيست بايد در يك ماهگي انجام شود.
سلامت: آيا نوزادان بستري در NICU مي‌توانند از شير مادرشان تغذيه كنند؟
به نكته مهمي اشاره كرديد. بهترين شير براي تغذيه نوزاد حتي نوزاد نارس شيرمادر است. از اين‌رو در صورتي كه نوزاد بتواند تغذيه داشته باشد و مشكل طبي و جراحي خاصي كه شروع تغذيه را ناممكن كند، نداشته باشد از شير مادر استفاده مي‌شود. در مواردي که مادر به بعضي از بيماري‌ها مانند هپاتيت و اعتياد مبتلا باشد يا از داروهايي كه منع شيردهي دارند مصرف کند به جاي شيرمادر از شيرخشك استفاده مي‌شود.
سلامت: تمهيداتي براي تغذيه‌شدن اين نوزادان با شيرمادر انديشيده شده است؟
آموزش‌هاي لازم براي شيوه شيردوشي و شيردهي، حمايت رواني و عاطفي از مادر و حضور مادر در كنار نوزاد از اركان مهم موفقيت در شيردهي هستند. ضمن اينکه در بخش مراقبت ويژه نوزادان، تلاش مي‌شود فضاي كافي براي حضور مداوم مادر و دستگاه شيردوشي وجود داشته باشد، چنانچه به دلايلي در مركزي اين امكانات وجود نداشت، براي موفقيت شيردهي به مادران عزيز توصيه مي‌كنيم كه بعد از ترخيص از بيمارستان هر 2 ساعت شير خود را دوشيده و در طول شب حداقل 2 بار شيردوشي را انجام دهند و شير را در كيسه‌هاي مخصوص ذخيره و تا زماني كه نوزاد آنها توانايي تغذيه بيشتر را پيدا كند در يخچال و فريزر نگهداري كنند.
سلامت: نيازي هست كه مادر در بيمارستان حضور دايم داشته باشد و آيا امكانات لازم براي مادر تازه زايمان كرده وجود دارد؟
تمام بخش‌هاي مراقبت ويژه نوزادان بايد فضا و امكانات كافي براي حضور دايم مادر در بيمارستان و در کنار نوزاد را داشته باشند. اين مساله هم در ايجاد دلبستگي مادر و نوزاد نقش مهمي ايفا مي‌كند و هم در موفقيت شيردهي بسيار مفيد است.
سلامت: آيا ما در ايران و در بخش‌هاي NICU مراقبت كانگورويي يا مراقبت از نوزاد نارس روي بدن مادر را داريم؟
بله! خوشبختانه در ايران مراكز بسياري هستند كه امكان مراقبت آغوشي را فراهم كرده‌اند و اين خود يكي از بهترين شيوه‌هاي مراقبت از نوزاد نارس است. چنانچه شرايط براي مراقبت آغوشي مداوم در بخش امكان‌پذير نباشد توصيه مي‌كنيم كه مادران در هر بار ويزيت نوزاد را در آغوش گرفته و نوازشش کرده و با لحن آمرانه با او صحبت كنند.
سلامت: آيا نوزاداني كه در اين بخش هستند واكسن‌هاي بدو تولد را دريافت مي‌كنند يا بهتر است بعد از ترخيص اين‌كار انجام شود؟
واكسيناسيون نوزاد بستري در بخش مراقبت ويژه نوزادان طبق برنامه كشوري قابل‌اجراست ولي طي بستري در بخش، آن گروه از واكسن‌هايي كه ويروس ضعيف شده دارند مانند واكسن فلج اطفال در زمان ترخيص نوزاد از بيمارستان تجويز مي‌شود.
سلامت: والدين بعد از ترخيص نوزادشان از NICU چه بايد بكنند؟ آيا نوزادان ترخيص شده از بخش NICU پيگيري مي‌شوند؟
تا زماني كه نوزاد در بيمارستان بستري است والدين و به‌خصوص مادر بايد آموزش‌هاي لازم را براي مراقبت از شيرخوار خود در منزل به دست آورند و در اين زمينه توانمند باشند. به والدين توصيه مي‌كنيم كه بعد از ترخيص حتما نوزاد خود را براي پايش رشد فيزيكي و بررسي نمو عصبي حركتي طبق برنامه به درمانگاه نوزادان بياورند تا بررسي وضعيت سلامت شنوايي و بينايي آنها به خصوص نوزادان نارس تحت نظارت متخصص نوزادان انجام شود. همچنين انجام واكسيناسيون و آزمايش‌هاي غربالگري بدو تولد نيز بايد انجام شود.