اهمیت همگام بودن والدین با رشد کودک

پا به پای اینکه کودک رشد می کند و به سن بلوغ می رسد، توانایی ها و علاقه ها و نیازهایش تغییر می کند؛ روش تربیتی نیز بر مبنای همین امر باید تغییر یابد.
اگرچه اصول اساسی تربیت صحیح در سراسر دوران کودکی و نوجوانی ثابت می ماند، اما شیوۀ عمل کردن به این اصول باید متناسب با مرحلۀ رشد  کودک باشد. آنچه برای کودک پیش دبستانی مفید بود لزوماً وقتی کودک به دورۀ ابتدایی می رسد سودمند نیست، و آنچه در دورۀ ابتدایی مثمرثمر باشد هنگامی که کودک به دورۀ نوجوانی برسد، موفقیت آمیز نخواهد بود.
هر چند این مطلب بدیهی بنماید با این حال شگفت آور است شکار والدینی که همزمان با رشد فرزندشان حاضر به تغییر روش خود نیستند و از اینکه می بینند روش ها و فنون پرثمر دورۀ سنی سابق در دورۀ بعد آنان را این همه دچار مشکل می کند دچار شگفتی می شوند.
موضوع به همین سادگی است که روش هایشان با نیازهای رشد فرزندشان در تضاد و تعارض است. فرزندپروری شایسته، مستلزم انعطاف پذیری بوده و باید با هر مرحله از رشد کودک سازگار باشد.
یک مثال: بچه های حدود دو ساله آمادگی فراوان برای سازگاری دارند. در این سن واداشتن کودک به اجرای کارهای مورد نظر، به تدریج به جدل می انجامد. (به این ترتیب دو ساله های طاقت فرسا حرف نادرستی است، زیرا دوران منفی گرایی کودک بیشتر در سومین سال زندگی اش بارز می شود).
نیاز کودک برای استقلال و خودمختار شدن که افزایش می یابد، او بر انجام دادن کارها به روش خودش اصرار می ورزد. پدر یا مادر انعطاف پذیر به جای جنگ قدرت، تلاش می کند نیاز فرزندش را برای استقلال یافتن به سود خودش به کار بگیرد.
به جای به کار انداختن نیروی تسلیم ناپذیر خود برای درهم شکستن خواست کودک سه سالۀ مصمم (که فقط هر دوی شما را از پا می اندازد)، باید نیاز او را به استقلال به رسمیت بشناسید و تعلیم و تربیت خود را متناسب با آن تنظیم کنید؛ نه اینکه اصرار کنید هر کاری را به روش شما انجام دهد.
می توانید با اجازۀ انتخاب از میان چند گزینۀ مورد قبول خودتان کمکش کنید بیشتر احساس رشد یافتن بکند. به این ترتیب، نه تنها اختیار خود را از دست نمی دهید بلکه آن را به صورتی هوشمندانه به کار می برید.
از این راه به انچه می خواهید می رسید (زیرا تمام انتخاب های او را قبول دارید)، ضمناً فرزندتان نیز مطابق سن خودش عمل می کند.

منظور از همگام شدن با رشد کودک همین است، برای آنکه تعلیم و تربیت فرزندتان را هماهنگ با رشد و نمو او کنید، باید فهمید رشد و نمو چه هست، چرا روی می دهد و برای پدر یا مادر چه مفهومی دارد. چهار نکتۀ سرنوشت ساز و حیاتی را باید در نظر گرفت:
•    نکته اول
وقتی کودک از یک دورۀ رشد به دورۀ بعدی می رود، از درون هم مانند بیرون در حال تغییر است. رشد و نمو، چیزی فراتر از قد کشیدن و درشت تر شدن است. 
این رشد شامل تغییراتی در نحوۀ تفکر و احساسات و هیجان ها و توانمندی ها، طرز نگاه به خویشتن و نحوۀ ارتباطش با سایر مردم (حتی شما) نیز می گردد.
واقعیت مهم این است که هر کودکی منحصر به فرد است و در عین حال این نیز حقیقت دارد که کودکان هر دورۀ سنی معین خصوصیات مشترک زیادی دارند.
•    نکته دوم
مراحل رشد روانی کودکان قابل پیش بینی است. این قابل پیش بینی بودن تعیین انتظاراتی را که به موازات بزرگ تر شدن باید از او داشت اسان می کند.
 هرچند اکثر والدین تلاش می کنند بفهمند در دورۀ طفولیت و نوزادی چه انتظاراتی باید از کودک داشت، لیکن برای شناخت سایر دوره های رشد از قبیل پیش دبستانی یا دبستانی یا نوجوانی تلاش نمی کنند و یا اینکه تا وقتی مشکلات پیش بیاید دست به جستجو نمی زنند.
سعی کنید در مورد هر دوره از رشد فرزندتان قبل از فرا رسیدنش چیزهایی بیاموزید. در مورد تعلیم و تربیت برای هر دوره از رشد کودک (نه فقط نوزادی و طفولیت) می توان کتاب های فراوان یافت.
اگر قبل از رسیدن کودک به دورۀ بعدی بدانید چه انتظاراتی باید از او داشته باشید، نه تنها روزگار آسان تری سپری می کنید، بلکه از آن دوره از رشد کودک نیز بیشتر خشنود خواهید شد.
•    نکته سوم
به همان ترتیب که والدین با کودک نمی توانند طبیعت یا میزان رشد جسمانی کودک را دستکاری یا کنترل کنند، از کنترل رشد روانی او نیز عاجزند. در هر  دوره از رشد، کودک خصوصیات حیرت انگیزی دارد که والدین را متعجب و همچنین شادمان می کند، ولی در عین حال جنبه هایی نیز وجود دارد که حیران و ناامید کننده است.
این ناشی از طبیعت رشد و نمو است و برای جلوگیری از آن هیچ کاری نمی توانید بکنید.
اگر نوزادها شب ها بیدار می شوند، سه ساله ها هم کج خلق و بهانه گیر هستند و نوجوانان اصرار دارند با هر چیزی که بگویید بحث و جدل کنند، هیچ یک از این ویژگی ها ناشی از اشتباه والدین نیست یا ناشی از مشکل آفرینی عمدی کودکان.
بلکه اینگونه رفتارها بخش طبیعی و غیر قابل اجتناب از طفولیت یا نوپایی یا نوجوانی است. والدین می توانند یاد بگیرند چگونه به چالش های موجود در هر دوره پاسخ بهتری بدهند، ولی نمی توانند از بروز آنها جلوگیری کنند.
رشد و نمو کودکان خواهی نخواهی در دوره های معین روی می دهد. به همان علت نمی توانید کودک را مجبور کنید به جای خزیدن، راه برود به همان علت نمی توانید او را وادار سازید که با عجله از دوره های روانی گذر کند.