وقتی بزرگ ترها اشتباه می کنند

شاید هم جزو والدینی باشید كه به نظرشان معذرت خواستن، وظیفه ابدی و ازلی فرزند است و پدر و مادر در ارتباط با فرزندشان، از آن معافند.

شاید هم جزو والدینی باشید كه به نظرشان معذرت خواستن، وظیفه ابدی و ازلی فرزند است و پدر و مادر در ارتباط با فرزندشان، از آن معافند. البته دسته دیگری هم وجود دارند كه پذیرفته اند معذرت خواهی، كوچك و بزرگ و بچه و والد نمی شناسد و هركسی اشتباهی از او سر می زند و به واسطه آن آسیبی هرچند جزئی به دیگران وارد می كند، باید عذرخواهی كند اما همین كه در جایگاه فرد خاطی قرار می گیرید و فرزندتان باید عذر شما را بپذیرد، دچار تشویش، اضطراب، ترس و حتی خجالت شده و قیدش را می زنید؟ عذرخواهی كردن والدین از فرزندان، فقط یك كلام ساده نیست، بلكه پیام ها و آثار زیادی برای تك تك اعضای یك خانه دارد كه در ادامه به آنها اشاره خواهیم كرد.

بگو اشتباه كردم!

«بگو ببخشید»، «بگو عذر می خوام»، «بگو اشتباه كردم»! از این دست جملات امری در باب معذرت خواستن، در ادبیات تربیتی والدین، زیاد است. مدام از كودك می خواهیم بابت اشتباهش از ما، خواهر و برادر، همسایه و دوست و آشنا عذرخواهی كند. البته كه این بد نیست. اما آیا خود ما تا به حال از او عذرخواهی كرده ایم؟ الگوی مناسبی برایش بوده ایم؟ قبل از هر چیز باید بدانید كه هر انسانی ممكن است دچار خطا و اشتباه شود و والدین هم از آن مستثناء نیستند. در گام دوم باید پذیرفت كه كودك و نوجوان با چشم و عقل تیز، رفتار والدین خود را كنترل می كند و متوجه اشتباهات او می شود و اگر به روی خودتان نیاورید كه اشتباهی رخ داده، یك نمره منفی دیگر هم در تربیت كودك، نصیب تان می شود. پس بهتر است بعد از هر اشتباه احتمالی، بپذیرید كه خطایی رخ داده و كودك متوجه آن شده، بعد هم خیلی آرام مسئولیت اشتباه خودتان را قبول كنید.

حتی اگر كودك، طرف اشتباه شما نیست، می توانید به او بگویید از اینكه چنین اشتباه رفتاری یا گفتاری از جانب شما رخ داده، احساس پشیمانی و ناراحتی می كنید و متأسفید؛ «از اینكه موقع حرف زدن با بابا، عصبانی شدم و صدام بلند شد، خیلی ناراحت و پشیمونم. امیدوارم از این به بعد بتونم خودمو كنترل كنم.» همچنین با عذرخواهی كردن از «بابا» به كودك نشان می دهیم كه كدام رفتارها نادرست است و نیازمند عذرخواهی است. در این حالت كودك می آموزد كه خودش باید رفتارش را بسنجد، در مورد بهتر و درست شدن رفتار و گفتارش، تصمیم گرفته و اقدام كند و از عذرخواهی كردن و ابراز پشیمانی از كار اشتباه، احساس بدی نداشته باشد. اگر شما یك الگوی خوب برایش باشید دیگر نیازی نیست مدام در هر شرایط نادرستی از او بخواهید كه عذرخواهی كند، بلكه او می آموزد كه درصورت بروز اشتباه، عذرخواهی كرده و تصمیم بر درست كردن شرایط بگیرد.

بخشیدن را یاد بگیر

پذیرفتن «معذرت خواهی» دیگران و توانایی بخشیدن افراد، قدرت و مهارتی است كه باید از كودكی آموخته شده و رشد پیدا كند. با عذرخواهی كردن، هر دو طرف در موقعیت «بخشیدن» قرار می گیرند و معنا و مفهوم آن را تجربه می كنند. كودكی كه بخشش را تجربه كرده در بزرگسالی روابط اجتماعی بهتری خواهد داشت. امام حسین(ع) می فرمایند: «عذر برادر خود را بپذیر و اگر او عذری نداشت برای خطای او عذری بتراش»! بنا به همین فرمایش رفتار كرده و بخشنده باشیم تا كودكمان نیز آن را فرا بگیرد.

قوانین برای همه یكسان است

عذرخواهی در زمانی كه قوانین خانه به ناگاه نقض شده اند، به كودك یاد می دهد كه قوانین برای همه یكسان است و باعث می شود كه احترام گذاشتن به حریم خانه و قوانین آن، برای كودك درونی شود. تصور كنید كه استفاده از تلفن همراه، هنگام صرف غذا، در خانه تان ممنوع است، ناگهان تلفن شما زنگ می خورد و شما ناخودآگاه شروع به صحبت می كنید. كودك در چنین شرایطی تصور می كند كه قوانین فقط برای او است و همه در جهت محدود كردن آزادی و لذات او وضع شده و والدین به آن پایبند نیستند اما اگر شما بعد از آن بگویید: «معذرت می خوام، قصدم نایده گرفتن قانون نبود و حواسم هست دیگه تكرار نشه» كودك می فهمد كه قانون برای همه است و استثنایی ندارد. این كار قدرت شما در وضع قوانین را بیشتر می كند.

من قدرتمندم

هرگز گمان نكنید كه با عذرخواهی كردن شأن والدینی تان زیر سؤال رفته و دیگر بچه روی حرف تان حساب نمی كند و خودتان را كوچك كرده اید. اینها تصور اشتباهی است و دقیقا عكس این اتفاق می افتد. شما به كودكتان یاد می دهید كه توانایی و قدرت پذیرش اشتباهش را داشته باشد؛ قدرتی كه اگر به آن مصلح شود، روابط اجتماعی بهتری را تجربه خواهد كرد. بسیاری از افراد به دلیل نداشتن قدرت پذیرش اشتباه، در روابط شخصی شان دچار مشكلات بزرگ شده و تنها مانده یا طرد می شوند. فقط باید مراقب باشید این اتفاق معذرت خواستن خیلی زیاد تكرار نشود كه اثر سوئی خواهد داشت.

آرام باش

پذیرفتن اشتباه و عذرخواهی كردن، راه خوبی برای شكستن گارد عصبی افراد است. نگاهی به مشكلات اجتماعی بیندازید. و خیابان ها و دعواهای روزانه افراد را ببینید، عامل اصلی اغلب آنها این است كه فرد خاطی حاضر به پذیرش اشتباهش نبوده و با «ببخشید» و «معذرت می خواهم» بیگانه است. پذیرفتن اشتباه و درخواست بخشش، خودبه خود فضا را از تشنج و ناآرامی نجات می دهد. ممكن است اشتباهی در ارتباط با نوجوانتان انجام داده باشید؛ مثلا بی هوا و بدون اجازه وارد اتاقش شده اید. او از دست شما عصبانی و ناراحت است و اگر شما اشتباه را نپذیرید بیشتر به ناراحتی و پرخاشگری او دامن زده اید و بعید نیست كه حرمت شكنی ای هم اتفاق بیفتد و لجبازی هم صورت بگیرد. اما اگر عذرخواهی كنید و بگویید اشتباه شده و معذرت می خواهید، راه روی پرخاشگری، عصبانیت و ناراحتی بسته می شود و فضا آرام شده و روابط صمیمانه تر می شود.

جاده اشتباه

عذرخواهی كردن نباید بهانه ای شود برای راندن در جاده اشتباه؛ حالا كه می توان عذرخواهی كرد و بخشیده شد، پس مجاز به اشتباه كردن هستیم! امام حسین(ع) می فرمایند: «مومن بد نمی كند و عذر نمی خواهد» البته این سخن به معنای نفی عذرخواستن نیست، بلكه نگاه پیشگیرانه نسبت به عذرخواهی دارد. یعنی مراقب باشیم كمتر در دام اشتباه بیفتیم! همچنین با عذرخواهی زبانی و بدون جبران، مفهوم آن را لوث نكنیم. عذرخواهی زبانی یك قسمت از داستان است، قدم مهم و بعدی جبران و اصلاح است كه اگر اتفاق نیفتد، عذرخواهی كردن اثر خود را از دست می دهد.