چاقی دوران کودکی یک بیماری جدی پزشکی است که کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد و این زمانی است که وزن کودک با توجه به سن او بالاتر از مقدار نرمال باشد. هرچه در کودکی، چاق تر باشند، در بزرگسالی بیشتر چاق می ماند.
دکتر حسین فتحی، مشاور تغذیه: چاقی در کودکان به معنای داشتن چربی بدن بیش از حد است که با اضافه وزن، به معنی وزن بیش از حد متفاوت است. چاقی دوران کودکی یک بیماری جدی پزشکی است که کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد و این زمانی است که وزن کودک با توجه به سن او بالاتر از مقدار نرمال باشد. هرچه در کودکی، چاق تر باشند، در بزرگسالی بیشتر چاق می ماند. چاقی در کودکان از این نظر مهم است که در بزرگسالی فرد را به بیماری های دیابت، فشار خون بالا و کلسترون بالا گرفتار کرده و در کودکی می تواند باعث افسردگی و اعتماد به نفس پایین کودک شود.
تغذیه در کودکان 2 تا 3 سال کودکان 2 تا 3 سال 35 درصد و بالای 3 سال 30 درصد از کالری مورد استفاده بدن خود را باید از چربی ها بدست آورند. این چربی ها باید از نوع چربی های اشتباه نشده باشد و از خوردن چربی های اشباع اجتناب شود. مصرف میوه و سبزیجات را افزایش داده ولی مصرف آبمیوه محدود شود. حداقل نیمی از دانه های خورد شده از غلات سبوس دار باشد. مصرف نوشیدنی های شیرین گازدار بسیار محدود شود. بعد از دوسالگی از مواد لبنی بدون چربی یا کم چرب استفاده شود. ولی قبل از دو سال کودک برای رشد سیستم عصبی نیاز به چربی شیر دارد. چربی ها بخش مهمی از یک رژیم غذایی سالم است و بدن برای ساختن بافت عصبی (از جمله مغز و اعصاب) و هورمون ها از آن ها استفاده می کند. چربی به غذا عطر و طعم می دهد ولی دارای کالری بالایی است و مقادیر بیش از حد آن سبب بسیاری از مشکلات سلامتی می شود. کودکان 2 تا 3 سال، روزانه 100 کالری نیاز دارند که می توانند روزانه دو لیوان شیر، 58 گرم گوشت یا لوبیا، یک فنجان میوه، یک فنجان سبزیجات، 84 گرم غلات مصرف کنند. تغذیه در دختران 4 تا 8 سال دختران بین سنین 4 تا 8 سال، روزانه 1400 کالری نیاز دارند که باید دو فنجان شیر، 84 گرم لوبیا، 1.5 فنجان گوشت بدون چربی یا میوه، یک فنجان سبزیجات، 112 گرم غلات مصرف کنند. تغذیه در پسران 4 تا 8 سال پسران بین سنین 4 تا 8 سال، روزانه 1400 کالری نیاز دارند که باید دو فنجان شیر، 112 گرم گوشت یا لوبیا، 1.5 فنجان میوه، 1.5 فنجان سبزیجات و 140 گرم از دانه ها مصرف کنند. تغذیه در دختران 9 تا 13 سال دختران سنین 9 تا 13 سال، روزانه 1600 کالری نیاز درند که باید 3 فنجان شیر، 140 گرم گوشت یا لوبیا، 1.5 فنجان میوه، دو فنجان سبزیجات و 140 گرم غلات مصرف کنند. تغذیه در پسران 9 تا 13 سال پسران سنین 9 تا 13 سال، روزانه 1800 کالری نیاز دارند که باید 3 فنجان شیر، 140 گرم گوشت یا لوبیا، 1.5 فنجان میوه، 2.5 فنجان سبزیجات و 168 گرم از غلات استفاده کنند تغذیه در دختران 14 تا 18 سال دختران سنین 14 تا 18 سال، روزانه 1800 کالری نیاز دارند که باید 3 فنجان شیر، 140 گرم گوشت یا لوبیا، 1.5 فنجان میوه، 2.5 فنجان سبزیجات و 168 گرم غلات مصرف کنند. تغذیه در پسران 14 تا 18 سال پسران سینی 14 تا 18 سال، روزانه 2200 کالری نیاز دارند که باید 3 فنجان شیر، 168 گرم گوشت یا لوبیا، 2 فنجان میوه، 3 فنجان سبزیجات، 196 گرم غلات مصرف کنند.
درمان چاقی در کودکان کودکانی که اضافه وزن دارند اغلب دارای مشکلات روانی اجتماعی هستند که علاوه بر مشاوره تغذیه ای با روان درمانی می توان به آن ها کمک کرد. ابتدا آن ها باید رفتاردرمانی شوند و پس از آن، افکار و احساسات کودک درباره خود، بدن و رفتارش نسبت به مواد غذایی را تغییر داد. این روش درمان نسبتا کوتاه است. خانواده درمانی به کودکانی که تغذیه آن ها به دلایل عاطفی ارتباط دارد، کمک می کند. در این روش استراتژی برای کاهش درگیری، اختلال و استرس (که از عوامل تحریک در خوردن غذا است) در نظر گرفته می شود. چند توصیه برای جلوگیری از چاقی در کودکان کودک شما باید روزانه 60 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشد که می تواند در چندین مرحله در روز انجام دهد. مطمئن شوید که فرزندتان هر روز صبحانه می خورد. غذاهایی با کالری بالا و نوشابه ها را کمتر بخرید. میوه و سبزیجات بیشتری به کودک خود بدهید. از غذا به عنوان پاداش استفاده نکنید. اغلب فست فود کمتری بخورید. توصیه های اضافی برای بچه ها در تمام سنین در کودکان تا 1 سالگی؛ تغذیه با شیر مادر ممکن است به جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد کمک کند. در سن 1 تا 5 سال، ابتدا عادات خوب را شروع کنید. بچه ها را در گرایش به غذاهای سالم تشویق کنید. در سنین 6 تا 12 سال، بچه ها را تشویق کنید تا از لحاظ جسمی هر روز فعال باشند. فعالیت هایی مانند راه رفتن، بازی در حیاط منزل، شرکت در تیم های ورزشی، در زنگ تفریح مدارس، بازی فوتبال انجام دهند.
در سنین 13 تا 18 سال، بچه ها فست فود دوست دارند. آنها را به سمت غذاهای سالم (ساندویچ مرغ کبابی و سالاد) هدایت کنید. به آن ها آموزش دهید چگونه از وعده های غذایی و میان وعده های سالم استفاده کنند و آن ها را تشویق کنید فعال باشند. در تمام سنین، کاهش در استفاده از تلویزیون، کامپیوتر، بازی ویدیویی یاد دهید و آن ها را تشویق کنید حداقل 5 وعده میوه و سبزیجات در روز مصرف کنند و نوشیدنی های شیرین را محدود و هر روز صبحانه بخورند. جراحی برای کاهش وزن جراحی کاهش وزن می تواند یک گزینه بی خطر و موثر برای نوجوانان به شدت چاقی که قادر به از دست دادن وزن با استفاده از روش های مرسوم نیستند، باشد. به هر حال هر نوع عمل جراحی خطرات بالقوه و عوارض درازمدت وجود دارد. جراحی کاهش وزن در نوجوانان غیرمعمول است، اما اگر وزن کودک سلامتی او را به خطر اندازد، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند و قبل از عمل نیاز به مشاوره با یک تیم پزشکی شامل متخصص اطفال، فوق تخصص غدد اطفال، پزشک متخصص تغذیه و جراح است با این وجود جراحی پاسخ آسان برای کاهش وزن نیست؛ زیرا تضمینی ندارد که فرزند شما با جراحی کاهش وزن پیدا کند. درمان چاقی در کودکان طناب زدن برای افزایش قد و کاهش وزن خوب است. درمان چاقی در دوران کودکی براساس سن کودک و سایر شرایط پزشکی است، ولی معمولا شامل تغییر در رژیم غذایی و سطح فعالیت بدنی کودک است. در برخی شرایط خاص شامل دارو یا جراحی هم می شود. برای کودکان زیر 7 سال که هیچ ناراحتی بهداشتی و سلامتی نداشته باشند، هدف از درمان، نگه داشتن وزن به جای کاهش وزن است. این استراتژی به کودک اجازه می دهد تا از نظر قدی رشد کند ولی از نظر وزنی رشد نکند که مشکل تر از کاهش وزن در افراد مسن است. برای کودکان 7 سال سن و بالاتر، کاهش وزن باید آهسته و پیوسته باشد و این کاهش وزن حدود نیم کیلوگرم در یک هفته تا نیم کیلوگرم در ماه بسته به وضعیت کودک شما دارد.
روش ها برای حفظ وزن فعلی یا از دست دادن وزن فرزند شما یکسان است. فرزند شما نیاز به یک رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی دارد. این موفقیت تا حد زیادی بستگی به این دارد که شما متعهد شوید فرزندتان را در تغییر عادت غذایی کمک کنید. والدینی هستند که مواد غذایی را می خرند و تصمیم می گیرند که چه غذایی بپزند و چه غذایی به کودک بدهند. تغییرات کوچک در غذا می تواند تفاوت بزرگی در سلامت فرزند شما به وجود بیاورد. هنگام خرید مواد غذایی، میوه ها و سبزیجات را انتخاب کنید. غذاهای دارای قند بالا مانند (کوکی ها، کراکر و انواع غذاهای آماده)، اغلب قند و چربی بالایی دارد. هرگز از غذا به عنوان پاداش یا تنبیه استفاده نکنید. نوشیدنی های شیرین را به فرزند خود ندهید، خانواده ها در کنار همدیگر غذا بخورند، تعداد دفعات غذاخوردن در رستوران ها را محدود کنید، زیرا منوی غذای آن ها چربی و کالری بالایی دارد. بخش مهم کاهش وزن در کودکان فعالیت بدنی فرزند شما است. این فعالیت نه تنها کالری می سوزاند بلکه سبب داشتن عضلات و استخوان های قوی و داشتن خواب راحت در شب، در کودک شما می شود. برای افزایش سطح فعالیت دیدن تلویزیون و کامپیوتر را به 2 ساعت در روز محدود کنید. بازی های رایانه ای، ویدیویی یا صحبت کردن با تلفن محدود شود. اجازه ندهید کودک هنگام غذاخوردن یک صفحه نمایش الکترونیکی را تماشا کند. طناب زدن ورزش مناسبی برای سوزاندن کالری است. اجازه دهید کودک نوع فعالیت را خودش انتخاب کند. آنچه مهم است این است که کودک شما در حال انجام دادن کاری فعال باشد.