از پوشک گرفتن کودک و آموختن آداب استفاده از دستشویی به او مهارتهایی را در والدین می طلبد که ما آنها را به شما می آموزیم!
خشونت ممنوع!
هنگام آموزش چگونگی استفاده از توالت، تهدید و مجازات معمولاً نتیجه معکوس دارد. گرفتن کودک دو ساله از پوشک، قبل از اینکه بتواند به راحتی از توالت استفاده کند، ممکن است به حبس مدفوع و مشکلات جدی یبوست شود. از جمله حقوقی که فرزند بر گردن والدین دارد، بحث بهداشت اوست. (1)
کودکم چه وقت آمادگی دارد؟
اگر کودک، خودش از شما خواست که به او اجازه دهید از توالت استفاده کند، و یا ادای کسی را درآورد که به توالت می رود، یعنی از آمادگی لازم برای «شروع آموزش» برخوردار است. اگر هم فکر می کنید که کودکتان در آستانه این آمادگی قرار دارد، از او بپرسید آیا میل دارد دستشویی رفتن را امتحان کند؟ با این حال یادتان باشد که تحت فشار قرار دادن او کاری اشتباه است.
آموزش دستشویی رفتن را چگونه آغاز کنیم؟
گاهی ممکن است کودک با وجود آمادگی برای آموختن دفع ادرار، از آن سر باز بزند و حتی از دفع مدفوع در توالت بترسد
ممکن است کودکتان برای آموختن کامل آداب دستشویی رفتن، ماهها وقت لازم داشته باشد که در طول این مدت، احتمالاً باید منتظر چندین بار توقف و سپس شروع دوباره باشید. گاهی کودکی در طی چند روز یا چند هفته، کنترل مثانه اش را به خوبی انجام می دهد، ولی ناگهان و بدون هیچ دلیل خاصی، به حالت اول برمی گردد و یا برای استفاده ی دوباره از پوشک التماس می کند که البته موضوعی غیر معمول نیست.
برگشتهای ناراحت کننده:
شما باید بتوانید خودتان را با برگشتهای ناراحت کننده که در مسیر آموزش استفاده ی صحیح از توالت پیش می آیند، سازگار کنید:
گام اول- ابتدا باید مطمئن شوید که این بازگشت و کنترل نکردن ادرار، نتیجه عفونتی در مجاری ادرار نیست. خوب است بدانید که اگر پسر دارید و او ختنه شده است، احتمال این نوع عفونت بسیار کم است. با این وجود مشورت با یک پزشک، توصیه می شود.
گام دوم- این واقعیت را بپذیرید که شب ادراری همیشه طبیعی و نرمال، و پدیده ای مربوط به الگوی خواب است که اصلاح و تغییر رفتار یا مجازات، بر آن بی اثر است. مهارت در کنترل ادرار شب، به مرور کسب می شود و ممکن است حتی سالها طول بکشد. اجازه استفاده از پوشک در شب، و یا شلوارهای مخصوص لایه دار در روز، نشانه ناپایداری رأی والدین نیست، بلکه نشانگر درک صحیح آنهاست.
گام سوم- از خود بپرسید آیا تغییری در محیط زندگی کودک به وجود آمده است که توجه او را از کنترل مثانه منحرف کرده و باعث شده دوباره درخواست استفاده از پوشک کند؟
آیا نوزادی در خانواده متولد شده است؟
آیا در مهد مشکلی وجود دارد؟ مثلاً تغییری در برنامه کاری، بازدیدکنندگان، و ....
آیا کودک بیمار است؟ یا بیش از حد از فعالیتهای روزانه اش خسته می شود؟
اگر هیچکدام این موارد وجود نداشتند، باید بدانید که اغلب این بازگشتها در کودکان، فقط به این علت پیش می آید که توالت رفتن، تازگی اش را برای کودک از دست می دهد و در ضمن، استفاده از پوشک، خیلی راحت تر است.
گام چهارم- کار خود را با تغییر در نحوه آموزش موضوع، شروع کنید. مثلاً اگر قبلاً از کودک می پرسیدید « آیا دوست داری از لگن استفاده کنی؟» ازین به بعد به او بگویید «قبل از نشستن برای تماشای کارتون، از تو می خواهم بروی دستشویی!» و اگر در جواب شما گفت: «دستشویی ندارم.» به او بگویید: «تا وقتی این کار را نکند، تلویزیون روشن نخواهد شد.» البته حواستان هم باشد که روشن کردن تلویزیون، پاداش او به شمار نمی آید، بلکه اولاً بیان یک واقعیت است و ثانیاً یک پیامد!
رفتن کودک به توالت را به فعالیت هایی با فاصله زمانی مناسب از یکدیگر (نه بیش از دو ساعت) و کارهایی که او به آنها علاقه دارد، ارتباط دهید. مثلاً: قبل از بیرون رفتن برای بازی، قبل از نشستن برای غذای میان وعده، و.... در نتیجه با پیش بینی نوع بازی، کودک خواهد توانست شخصاً روند کار را شروع کند. این کار ممکن چند سال طول بکشد. هر پدر یا مادر با تجربه ای می داند که قبل از ترک منزل برای بیش از بیست دقیقه ماشین سواری، چگونه به تمام اعضای خانواده اعلام کند: «از همه می خواهم ? بدون در نظر گرفتن سن- به دستشویی بروند.»
با کمی فکر کردن به مسئله، به این نتیجه می رسید که تخلیه پیشگیرانه، بهترین روش کنترل مثانه است. برای شما به ندرت پیش می آید که منتظر ایجاد فشار برای دفع ادرار بمانید و سپس تازه به فکر پیدا کردن دستشویی بیفتید زیرا به عواقب آن آگاهید. شما خود را عادت داده اید که قبل از رفتن به حیاط برای کار در باغچه، قبل از ترک منزل برای خرید، قبل از رفتن به رختخواب، و ... به دستشویی بروید. کودکان نمی توانند زمان نیاز به دفع ادرار را به خوبی پیش بینی کنند، اما با تذکرات شما او هم کم کم می تواند مانند شما، به این پیش بینی ها بپردازد.
در نهایت اینکه باید بدانید در صورت موثر نبودن این روش در چند هفته، سعی کنید که بدون ناراحتی، برای یکی دو ماه دیگر، مجددا کودک را با پوشک ببندید سپس دوباره کار را از سر بگیرید.
آموزش دفع مدفوع:
گاهی ممکن است کودک با وجود آمادگی برای آموختن دفع ادرار، از آن سر باز بزند و حتی از دفع مدفوع در توالت بترسد. این نوع اضطراب در بین کودکان نوپاHYPERLINK "http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=214620" بسیار رایج است و بعید نیست اقدامات شما برای آموزش دفع ادرار را نیز بی نتیجه و خنثی کند.
راه حل چیست؟
اگر کودک، خودش از شما خواست که به او اجازه دهید از توالت استفاده کند، و یا ادای کسی را درآورد که به توالت می رود، یعنی از آمادگی لازم برای «شروع آموزش» برخوردار است
راه حل مشکل، جداسازی دو عملکرد (ادرار و مدفوع) از یکدیگر هنگام رفتن به توالت است.این کار را می توانید با روشهای زیر انجام دهید:
شلوار مخصوص لایه دار به کودک بپوشانید و لزوم دفع ادرار در توالت را به او یادآوری کنید. به او بگویید چنانچه احساس کرد که به دفع مدفوع نیاز دارد (ویا شما از رفتار و حالتش تشخیص دهید) به او پوشک خواهید پوشاند و با او به توالت خواهید رفت (و یا اگر ترجیح بدهد تنها باشد بیرون توالت خواهید ایستاد.)
بعد از دفع مدفوع در پوشک، او را تمیز کنید. اجازه دهید سیفون توالت را بکشد و برای پوشیدن شلوارش به او کمک کنید. در مقابل وسوسه طبیعی پرسیدن این سوال که «نمی خواهی این دفعه در توالت، پی پی کنی؟» ایستادگی کنید. این کار ممکن است ماه ها یا سالها طول بکشد ولی کودک بالاخره آن را انجام خواهد داد. درصورت تحت فشار قرار دادن کودک، ممکن است او خیس کردن شلوارش را از سر بگیرد و یا مدفوعش را حبس کند.
با این روش بینابینی، کودک شما چگونگی استفاده از توالت را خواهد آموخت هرچند ممکن است هنوز استفاده از لگن یا دستشویی را یاد نگرفته باشد. بهرحال رفتن به دستشویی برای دفع مدفوع در پوشک، بهتر از پنهان شدن پشت مبل یا زیر میز آشپزخانه برای رهاسازی مدفوع در شلوار است!
رسوا اکرم (ص) می فرمایند: «کودکانتان را از آلودگی بشویید. زیرا شیطان آلودگی را می بوید و موجب ترس کودک در خواب و نیز آزار فرشتگان همراه کودک می شود»(2)