کوچولو خوابش نمی بره

هر خانم و آقایی که تجربه پدر و مادر شدن را پشت سر گذاشته می داند که در سالهای نخستین زندگی کودک، هر روز موضوعی جدید برای نگرانی و استرس والدین وجود دارد. در روزهای نخستین تولد شیر خوردن، انواع دل دردهای نوزادی، تبها، تشنجهای احتمالی، دندان درآوردن، سوختگی پای نوزاد با ادرار و .. هر روز والدین را سرگرم می کند.  در ادامه نیز وقتی کودک در آستانه دو سالگی قرار می گیرد تربیت توالت یکی از موضوعات دشوار و پر تنش زندگی کودکان به شمار می رود.این مرحله هم که سپری می شود نوبت به ایجاد استقلال هنگام خوابیدن کودک است.

تصور کنید کودکی که حدود سه سال هر لحظه به والدین خصوصا مادر می چسبیده، حال قرار است در اتاقی جدا بخوابد و توقع می رود که ایجاد مزاحمت هم نکند.قطعا اگر شما مادر یا پدر گرامی کودکی در این سن و سال داشته باشید از دغدغه های بزرگتان این است که چگونه وی را موقع خواب مستقل کنید.خیلی از والدین این مرحله را بدون ناراحتی پشت سر می گذارند ولی برای خیلی از والدین خصوصا والدین ایرانی که بیش از سایر والدین فرهنگها و ملل دیگر، فرزندان را به خود می چسبانند، ایجاد استقلال در خواب مقوله ای بسیار دشوار و نفس گیر می شود.
کودک در اتاق شخصی خود به خواب می رود ولی ساعتی نگذشته از خواب بیدار می شود با گریه و ناله همه اهل خانه را بی خواب می کند.این بیدار شدن های مکرر از خواب برای والدین بسیار کلافه کننده می شود و حتی برخی را به این سمت سوق می دهد که از فکر مستقل کردن اتاق کودک خارج می شوند.
البته ذکر این نکته ضروری است که بهترین زمان جدایی، 12 تا 18 ماهگی است؛ چرا که تا این سن، هنوز به والدین وابسته نشده و مهم‏تر از آن، ترس از تاریکی برایش مفهوم نیافته است پس از این سن، کودک توان مراقبت از خود را دارد؛ اما پیش از آن، توان مراقبت از خود را ندارد و ممکن است دچار آسیب (خفگی) شود. گذشته از این، گرمای وجود مادر و صدای ضربان قلب او در آرامش و رشد عاطفی او بسیار موثر است. تماس بدنی کودک با مادر، سبب افزایش ترشح هورمون پرولاکتین در شیر مادر می‏شود و افزون بر این، مادر می‏تواند در مرحله ی آسیب‏پذیری خواب کودک به او کمک کند و برای انتقال کودک از خواب سبک به عمیق و برعکس، به او یاری برساند.
عمدتا بعد از یک سال، به خصوص در مورد کودکانی که شیر مادر نمی‌خورند، بهتر است جای خواب آنها را جدا کرد اما در مورد شیرخواران شیر مادرخوار، ممکن است جداکردن فرزند از مادر هنگام خواب کار راحتی نباشد زیرا مادر مجبور می‌شود با هر بار گریه کودک، بلند شود و او را به تخت خود بیاورد یا در کنار تختش بنشیند و او را تغذیه کند و دوباره به تخت بازگرداند. اگر مادری بتواند این زحمت را بپذیرد، بهتر است از پایان سال اول محل خواب شیرخوار جدا شود.استثنائا در مورد کودکان شیر مادرخوار، حداکثر زمانی که شیرخوار می‌تواند در اتاق خواب والدین بخوابد، تا دوسالگی است اما در این صورت هم باید محل خواب و تختخواب شیرخوار جدا باشد.

تماس بدنی کودک با مادر، سبب افزایش ترشح هورمون پرولاکتین در شیر مادر می‏شود و افزون بر این، مادر می‏تواند در مرحله ی آسیب‏پذیری خواب کودک به او کمک کند

 به طور کلی خصوصا در مورد کودکانی که به مدت طولانی در اتاق والدین خوابیده اند جدا کردن اتاق کار دشواری است لذا در درمان کلنجار رفتن بر سر خوابیدن و بیدار شدن های مکرر در طول شب از فنونی استفاده می شود که به کودک کمک می کند در رابطه با مستقل خوابیدن، رفتارهای جدید و بیشتری را یاد بگیرد. به این ترتیب کودک یاد می گیرد خودش بخوابد. مراحل موفق ترین رویکردهای درمانی موجود برای این مشکل به شرح زیر می باشد:

- پدر و مادر باید نظم و شعائر خاصی در هنگام خواب کودک انجام دهند تا کودک متوجه شود که وقت خواب است.(مثلا دادن یک غذای سبک یا یک لیوان شیر به کودک، خواندن کتاب داستان، خواندن لالایی، مسواک زدن برای کودک، پوشاندن لباس خواب به کودک و ...)

- بعد از شب به خیر گفتن به کودک، رفتار کودک را خاموش کنید یعنی هیچ نوع صحبتی با او نداشته باشید و به او نشان دهید که وقت خواب است.در شبهای نخست در کنار کودک بخوابید(البته برخی از روان شناسان معتقدند که نباید کنار کودک خوابید چون فرقی با شرایط قبلی کودک ندارد صرفا سعی کنید کنارش باشید تا خواب برود) ولی هیچ توجهی به گفتار او نداشته باشید.

 نهایتا اگر دیدید بیش از حد حرف می زند به گفتن "هیس" بسنده کنید و به رفتارهایش بی توجهی کنید تا کم کم خوابش ببرد.بعد از گذار از این مرحله سعی کنید فقط کودک را در رختخواب بگذارید و خودتان از اتاق خارج شوید که او بخوابد. اگر کودک از اتاق خارج شد او را به اتاقش برگردانید و به وی تاکید کنید که نباید از اتاقش خارج شود. در مورد کودکانی که خیلی مقاومت می کنند حتی می توانید تذکر دهید که در صورت تکرار این رفتار درب اتاق را قفل می کنید.

- پدر و مادر باید رفتار خوب فرزندشان را تشویق کنند و به ازای هر بار  که در اتاقش خوابید به او برچسب دهند. الصاق نمودار این برچسبها پشت در اتاق کودک توصیه می شود. بعد از  هر یک هفته ای که کودک برچسب تشویقی می گیرد یک تشویق جانانه مثل رفتن به پارک یا سینما یا تفریحاتی مشابه توصیه می شود.

- برای بررسی وضعیت خواب رفتن و کلا استقلال کودک در هنگام خواب استفاده از  برگه ثبت روزانه اکیدا توصیه می شود چرا که والدین با مشاهده این موارد ثبت شده می بینند که مثلا کودکشان به نسب شب گذشته یا هفته گذشته چه پیشرفتی داشته است و لذا به پیگیری اقامات خود دلگرم تر می شوند.

- به والدین توصیه می شود هرگاه تصمیم به جدا کردن اتاق کودک خود داشتند کتب مرتبط با این موضوع را حتما مطالعه کنند. کتابهای خوبی در این زمینه در بازاروجود دارد.
همچنین خواندن کتابهایی با این موضوع برای کودکان هم توصیه می شود. سری کتابهای خرسی و ..شامل آموزشهای مهارتهای زندگی به کودکان است که در زمینه استقلال در خوابیدن کودکان هم تالیف دارد.