دندان قروچه چه دليلي دارد؟

متخصص دندان‌پزشکي اطفال و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي آزاد اسلامي

دندان قروچه يا براكسيسم شيوع
10 تا 15 درصدي در جامعه دارد. اغلب مبتلايان به آن هم کودک هستند ولي ممکن است اين عادت اشتباه دهاني تا بزرگسالي هم ادامه پيدا کند. تبعات ادامه دندان قروچه بسيار است و حتما بايد چاره‌اي براي آن انديشيد. قبل از ورود به بحث، بهتر است با تعريف علمي دندان‌قروچه آشنا شويم. دندان قروچه، عملي است که طي آن کودک بدون دليل و به‌طور غيرارادي دندان‌ها را روي هم مي‌سايد. البته ممکن است ابتدا به طور ارادي باشد که بعدها و با تداوم اين حرکت، غيرارادي مي‌شود. اين اتفاق بيشتر شب‌ها مي‌افتد ولي به مرور در طول روز هم ادامه مي‌يابد. متخصصان 3 دليل عمده براي ايجاد اين عادت دهاني اشتباه يافته‌اند.

عوامل موضعي

براي بررسي هر مشکلي ابتدا ساده‌ترين احتمال‌ها را در نظر مي‌گيريم. ساده‌ترين عوامل موضعي هستند. عوامل موضعي ممکن است مانع به هم رسيدن و چفت شدن دندان‌هاي بالا و پايين شود مثل يک پرکردگي اشتباه که باعث مي‌شود سطح دندان کمي بلندتر از بقيه دندان‌ها قرارگيرد. بي‌نظمي دنداني يا حتي جابجايي غيرطبيعي دندان نيز باعث مي‌شود عکس اين حالت رخ دهد؛ يعني دندان‌هاي بالا و پايين زودتر از حالت طبيعي به هم برسند. پس فشار نامتعادل بين دندان‌هاي فک بالا و پايين عامل موضعي دندان قروچه است.

عوامل سيستميک

منظور از عوامل سيستميک، انگل‌هاي روده‌اي، کمبودهاي تغذيه‌اي، آلرژي و اختلال‌هاي غدد درون‌ريز است. البته اختلال‌هاي عضلاني- اسکلتي و حرکات غيرارادي عضلات صورت نيز باعث سايش دندان‌ها روي يکديگر مي‌شوند. اين اختلال را بيشتر در کودکاني که عقب‌ماندگي ذهني دارند، مشاهده مي‌کنيم.

عوامل رواني

دندان قروچه در بعضي از بيماران مبتلا به اختلال‌هاي رواني يا کودکاني که ترس و اضطراب دارند نيز ديده مي‌شود.

عوارض دندان قروچه

اگر دندان قروچه در کودکان داراي دندان شيري، خيلي شديد باشد، ممکن است باعث سايش دندان و درگير شدن عصب دنداني و ايجاد درد شود. البته اين اتفاق به‌ندرت مي‌افتد. در اغلب موارد، سايش دندان‌ها را مشاهده مي‌کنيم که اگر از همان ابتدا جلوي آن گرفته نشود، با درآمدن دندان‌هاي دائمي سايش در دندان‌هاي جديد نيز به‌وجود خواهد آمد.

لقي دندان‌ها، آسيب به روکش دنداني و پرکردگي دندان از ديگر عوارض دندان‌قروچه هستند. فشار ناشي از ساييدگي ممکن است به مفصل گيجگاهي فکي هم منتقل و باعث درد شود. در مواقع بسيار شديد، تورم استخوان فک در نواحي‌اي که فشار در آنجا بيشتر است، ديده مي‌شود. تداوم دندان قروچه ممکن است عادت‌هاي غلط ديگري مثل گاز گرفتن لب را در کودک پديد آورد. چنين کودکاني، معمولا صبح‌ها که از خواب بيدار مي‌شوند، دچار خستگي عضلاني يا سردردهاي شديد مزمن هستند.

درمان دندان‌قروچه

ابتدا بايد ديد آيا عوامل موضعي وجود دارد. اگر تشخيص اين موضوع با معاينه دندان‌پزشک قطعي شود، حتما لازم است مانع موجود در دهان و دندان‌ها مثل برآمدگي پرشدگي اصلاح شود. همچنين مي‌توان براي بيماراني که دندان‌قروچه مداوم دارند، از وسيله‌اي به نام «نايت‌گارد» استفاده کرد. اين وسيله بايد براي هر فرد جداگانه قالب گرفته شود. نايت‌گاردها كه شب‌ها و هنگام خواب استفاده مي‌شوند، انواع مختلفي دارند و براي رفع دندان‌قروچه نوع نرم آن مناسب‌تر است. گاهي هم مي‌توان با دادن شربت آرامبخش يک ساعت قبل از خواب کودک، باعث کاهش انقباض‌هاي عضلاني صورت شد و از دندان‌قروچه جلوگيري کرد. گاهي لازم است براي جلوگيري از سايش دندان‌هاي شيري، روکش‌هاي مخصوصي روي دندان کودک گذاشته شود.

اگر همه نكته‌هاي گفته‌شده انجام شد ولي مشکل دندان قروچه همچنان پابرجا ماند، لازم است کودک به روان‌پزشک اطفال ارجاع داده شود. جالب است بدانيد که در خيلي از موارد براي درمان اختلال‌هاي دنداني به يک گروه درماني يعني کمک متخصص مغز و اعصاب، ارتودنتيست، روان‌پزشک و... نياز داريم.

آخرين خط درماني دندان قروچه

دکتر نسرين اميري

فوق‌تخصص روان‌پزشکي اطفال

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران

بعضي از رفتارها در انسان‌ها مي‌توانند جنبه کاهش اضطراب داشته باشند مثلا افرادي که ناخن مي‌جوند، بيشتر قصد دارند اضطراب را با اين روش کاهش دهند. البته به مرور چرخه معيوبي به وجود مي‌آيد که خود اضطراب‌زاست.

در مورد دندان‌قروچه نيز چنين مکانيسمي مطرح است گاهي کودکان درجاتي از اضطراب دارند و براي ايجاد آرامش، عضلات گونه خود را منقبض مي‌کنند که باعث سايش و فرسايش دندان‌ها روي هم مي‌شود. در اين کودکان بايد سطح اضطراب بررسي ‌شود. البته علائم ديگر نيز در نظر گرفته مي‌شود چون به ندرت پيش مي‌آيد دندان قروچه ادامه‌دار تک‌علامتي باشد. کاهش اضطراب در کودکان مي‌تواند بسيار کمک‌کننده باشد. قابل‌توجه است که اغلب کودکان خوب نمي‌توانند مفاهيم ذهني‌شان را بيان کنند و احساساتشان را به صورت کلام بياورند پس بايد با زير نظر گرفتن کودکان، به ترس‌ها و دلشوره‌هاي آنها پي برد و راه‌حل مناسبي را براي از بين بردن آنها يافت.

دندان قروچه‌اي که با درمان‌هاي معمولي برطرف نمي‌شود، به دخالت رشته‌هاي تخصصي ديگري نياز دارد. ارجاع به روان‌پزشک معمولا آخرين مرحله درمان است.