نارسایی دیکته‌نویسی چگونه مشخص می‌شود؟

دیکته یکی از آزمون‌های دوره ابتدایی جهت ارتقای توان نوشتاری دانش‌آموزان است اما، برخی دانش‌آموزان علیرغم سطح هوشی خوب و حتی بالا از این آزمون سربلند بیرون نمی‌آیند و گاه این مورد از سوی دانش‌آموز یا والدین یک نقصان آموزشی تلقی می‌شود.

در حالی که در اینگونه موارد مقصر در واقع مشکلات جسمانی دانش‌آموز همچون نارسایی‌هایی در قوای شنیداری یا دیداری است که با رفع آنها نمرات او در این درس مهم که پایه‌ی سواد نوشتاری است، برطرف می‌شود.

‌علی توکلی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه مرکزی، با بیان برخی روش‌های تشخیص اینگونه مشکلات، گفت: یکی از مواردی که در راستای رفع مشکلات دانش آموزان در دیکته‌نویسی باید مشخص شود، تعیین برتری جانبی است و برای تشخیص آن روش‌هایی وجود دارد.

وی افزود: در برخی موارد شیئی را روی زمین می‌اندازیم و از کودک می‌خواهیم آن را بردارد یا یک کاغذ را لوله می‌کنیم و از کودک می‌خواهیم که از داخل آن به افراد پیرامون خود نگاه کند با این اقدامات مشخص می شود، کودک بلافاصله از کدام چشم یا دست استفاده می‌کند و برتری جانبی با کمک سمت بدن اوست.

توکلی گفت: در روشی دیگر یک ساعت کوچک رومیزی را به دانش‌آموز می‌دهیم تا به گوشش بچسباند و صدای تیک تیک ساعت را بشنود یا از دانش‌آموز می‌خواهیم با یک پایش لی لی برود یا یک توپ کوچک را شوت کند و به این ترتیب برتری جانبی او مشخص شود، تشخیص برتری جانبی کودک به رفع مشکل دیکته نویسی او کمک شایانی خواهد کرد. از آنجاکه چشم و دست برتر کودک باید در یک طرف قرار داشته باشد تا رفتاری هماهنگ انجام شود، این آزمایشات کمک می‌کند به وجود ناهماهنگی احتمالی پی برده و در صورت وجود مشکل، نسبت به رفع آن اقدام کنیم.

وی در خصوص ارزیابی حافظه بصری دانش‌آموز به عنوان دیگر عامل مهم در این رابطه نیز گفت: این ارزیابی به وسیله نشان دادن تصاویر در کارت‌های دیدآموز صورت می‌گیرد. به این صورت که ابتدا یک تصویر را در فاصله‌ای مناسب به کودک نشان می‌دهیم، سپس بعد از 30 ثانیه، از کودک می‌خواهیم تا نام تصویری را که مشاهده کرده است را بگوید. در صورت موفقیت کودک دو تصویر، سپس سه تصویر و... را به او نشان می‌دهیم تا پس از 30 ثانیه نام آنها را بگوید، یک دانش‌آموز در پایان کلاس اول باید بتواند تا پنج تصویر را 30 ثانیه پس از مشاهده نام ببرد.

وی اظهار کرد: پس از موفقیت کودک در نام بردن تصاویر، حروف و سپس کلمه را به او نشان می‌دهیم و مانند تصاویر از او می‌خواهیم که نام آنها را بگوید.

گاه مشکل دانش‌آموز شنیداری است، این روانشناس در خصوص روش ارزیابی حافظه شنوایی دانش‌آموز گفت: ابتدا یک واژه را برای دانش‌آموز تلفظ می‌کنیم و از او می‌خواهیم پس از 30 ثانیه آن واژه را بگوید. سپس دو، سه و ... واژه را تلفظ می‌کنیم و دانش‌آموز پس از 30 ثانیه آنچه را که شنیده است را بگوید. یک دانش آموز در پایان کلاس اول دبستان باید بتواند تا پنج واژه را 30 ثانیه پس از شنیدن تکرار کند.

وی افزود: سپس جمله دو کلمه‌ای، سه کلمه‌ای و... را برای او می خوانیم و پس از 30 ثانیه باید آنچه را که شنیده است را بازگو کند.

وی در خصوص ارزیابی حساسیت شنوایی دانش‌آموز نیز گفت: در یک قوطی پلاستیکی یک شیئی کوچک مثل یکی از حبوبات را تکان می‌دهیم، سپس تا دو، سه و ... ادامه می‌دهیم تا گوش دانش‌آموز با انواع صداهایی که می‌شنود آشنا شود. سپس با تغییر دادن تعداد و نوع حبوبات میزان حساسیت شنوایی او را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم؛ و یا تعدادی واژه که به لحاظ نوع تلفظ مشابه هم هستند (مثل بید-دید و ژیلا-شیلا) را انتخاب می‌کنیم سپس این کلمات را با صدای آهسته تلفظ می‌کنیم و از او می خواهیم آنچه را که شنیده است، بگوید.

این روانشناس در ادامه به ملزومات درمانی نارسایی دیکته‌نویسی پرداخت و گفت: انجام بازی بولینگ، مینی‌بسکت، تنیس روی میز با راکت سبک و یک توپ تخم‌مرغی، دارت، توپ و چسبونک، پرتاب حلقه‌های پلاستیکی در ستون‌های عمودی، طناب زدن، پیچاندن نخ دور قرقره، اسباب‌بازی ماهیگیری، کارت دیدآموز، اسباب‌بازی اعصاب‌سنج، آزمون دیداری – حرکتی ماریان فراستیک از جمله این ملزومات است.

توکلی به ناهماهنگی بین چشم و دست نیز اشاره کرد و افزود: یک عدد عینک آفتابی ارزان تهیه کرده و طلق سمت برتری جانبی را خارج کرده و روی سمت مقابل برتری جانبی را با یک کاغذ یا پارچه می‌پوشانیم. کودک ابتدا روزی یک ساعت هنگام تماشای تلویزیون این عینک را به چشم می‌زند و پس از یک هفته هنگام نوشتن تکالیف نیز از آن استفاده می‌کند تا به تدریج این مشکل برطرف شود.