تأثیر منفی تک فرزندی بر مراحل رشد و پرورش شخصیت کودک

مسئول بهداشت روان مرکز بهداشت کامیاران گفت: تک فرزندی تأثیرات منفی بسیاری در مراحل رشد و پرورش شخصیت کودک دارد.

جمال رحیمی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در کامیاران با بیان اینکه بلوغ روحی و روانی در انسان‌ها پدیده‌ای کاملا ارثی نبوده و بخشی از آن اکتسابی است، اظهار کرد: تک فرزند بودن به دلیل اینکه کودک کسی را ندارد که با او رقابت، دعوا و بازی کند، تأثیرات منفی زیادی بر مراحل رشد کودک می‌گذارد.

وی تصریح کرد: کودک تک فرزند دوست و همدمی در منزل ندارد، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌کند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آنها نخواهد داشت و همین مهم موجب می‌شود، بسیاری از تجربه‌های شخصیت‌ساز در دوران کودکی را نداشته باشد.

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی تأثیر تک فرزندی را در پرورش شخصیت در کودک به خصوص در بخش‌های اکتساب زیان آور دانست و افزود: بخشی از بلوغ اکتسابی شامل شناخت خود، میزان واقع‌بینی و انتخابِ مؤثر است که با تجربه‌هایی سخت و طاقت‌فرسا در دوران کودکی و در تعامل با هم‌سن و سالان به دست می‌آید.

رحیمی تصریح کرد: کودک تک فرزند در معرض تجربه کردن شکست، ناکامی، رانده شدن در حین بازی کودکانه قرار نمی‌گیرد و اینگونه با مشکلات مواجه نشده و شرایطی را که لازمه بلوغ روحی و روانی است، تجربه نمی‌کند.

وی ادامه داد: کودکان تک فرزند در خانواده‌هایی پرورش می‌یابند که در آن امکان برقراری ارتباط و کسب سبک مهارت‌های زندگی از طریق گروه‌های هم‌سال و یا افرادی با اختلاف سنی کم برای آنها مهیا نمی‌شود.

نقش خواهر و برادر در الگوبرداری یک کودک

رحیمی در ادامه بر اهمیت الگوبرداری کودک در دوران خردسالی و لزوم وجود خواهر و برادرانی به عنوان نزدیکترین الگوها در پرورش شخصیت کودک تاکید کرد و افزود: در بسیاری از موارد ما شاهد الگو برداری کودک علاوه بر والدینش از برادر و خواهر بزرگترشان هستیم که این مهم تأکیدی بر لزوم تعدد فرزندان در خانواده است.

مسئول بهداشت روان مرکز بهداشت کامیاران، الگوبرداری کودک از خواهر و برادرانش را در پرورش روحی و روانی و عاطفی و حتی جسمی کودک بسیار موثر دانست و اظهار داشت: چه بسا اگر کودک اول فرد موفقی باشد کودکان بعدی الگوبرداری کرده و در زندگی موفق‌تر ظاهر می‌شوند.

وابستگی، از بزرگترین معایب تک فرزندی

این کارشناس روانشناسی بالینی وابستگی بیش از حد فرزند به والدین و برعکس را از بزرگترین معایب تک فرزندی عنوان کرد و گفت: داشتن یک فرزند موجب حساسیت بالای والدین به فرزند خود شده که این حساسیت و توجه بیش از حد، کودکی وابسته و بهانه‌گیر و به اصطلاح عام "لوس" را پرورش می‌دهد.

وی تصریح کرد: وابستگی شدید بین کودک و والدین موجب می‌شود کودک مضطرب و همیشه نگران بار آمده و در صورت بروز هر گونه صدمه برای فرزند والدین هم دچار لطمه‌های شدید روحی و روانی شوند.

رحیمی اظهار داشت: در تک فرزندی که کودک مورد توجه افراطی والدین قرار می‌گیرد، یک نوع فرزندپروری معیوب به نام فرزندسالاری شکل می‌گیرد که در آن کودک به صورت فردی ضعیف و کم‌تحمل پرورش یافته و حتی از دیگران هم انتظارات توجه خاص دارد که همین بر ناتوانی او در مواجهه با مشکلات می‌افزاید.

مسئول بهداشت روان مرکز بهداشت کامیاران در ادامه از حساسیت فراوان والدین درباره رفتار و گفتار تک فرزند، مراقبت بیش از حد والدین، تسلیم پذیری، عدم مخالفت با تک فرزند که موجب شکنندگی و آسیب‌پذیری کودک می‌شود، برخورد بزرگانه با کودک، ارتباط کمتر با همسالان به عنوان معایب تک فرزندی نام برد و اضافه کرد: هر کدام از این موارد می‌تواند در روح و روان و استقلال و اجتماعی بودن کودک تأثیر منفی بگذارد.

پرورش خلق و خوی انحصارطلبانه در کودک

رحیمی به پرورش خلق و خوی انحصارطلبانه در کودک به عنوان یکی از معایب بزرگ تک فرزندی اشاره کرد و افزود: ناامیدی‌ها، عدم تحمل فشارهای روحی، بدبینی، کینه جویی، خود‌خواهی، درونگرایی، عدم توانایی در مدیریت بحران‌های زندگی و غیره از دیگر ویژگی‌های شخصیت پرورش یافته در کودک تک فرزند است.

وی ادامه داد: اعتماد به نفسی که یک کودک تک فرزند در ایجاد ارتباط با افراد بزرگتر از خود دارد از آنجا که در خانواده‌ای رشد کرده که اطرافیانش همه افراد بالغ بوده و کودک دیگری وجود نداشته که بتواند با او ارتباط برقرار کند غالبا به شیوه بزرگسالان است و یا همواره خود را کودک فرض کرده و رفتارهای اجتماعی ضعیفی از خود بروز می‌دهد.

مسئول بهداشت روان مرکز بهداشت کامیاران در پایان گفت: در خانواده‌های تک‌فرزند، ضعف در تعاملات اجتماعی با همسالان، به دلیل ارتباط کودک با افراد بالغ دیده می‌شود، از این رو کودکان تک‌فرزند، اغلب از برقراری ارتباط با همسالان خود دچار ترس و اضطراب می‌شوند و گرایش به انزوا و درونگرایی و ارتباط با افراد بزرگتر دارند.