بهترين برخوردهاي والدين با بدترين شيطنت‌هاي کودکان

بچه‌ها گاهي شيطنت‌هاي مشابهي انجام مي‌دهند. آنقدر مشابه كه والدين شك مي‌كنند فرزندانشان اين كارها را از هم ياد مي‌گيرند يا به هم آموزش مي‌دهند. باور نمي‌كنيد؟ نمونه‌اي از اين شيطنت‌ها را برايتان مي‌گوييم. وقتي كودك شما مرتكب يكي از اين شيطنت‌ها مي‌شود، تازه آنجاست كه انگشت به دهان مي‌مانيد که چگونه بايد با او برخورد کنيد؟ عاطفه كياني‌ن‍ژاد، كارشناس‌ارشد روان‌شناسي باليني و مدرس دانشگاه، در «راهنماي والدين» اين هفته به اين پرسش پاسخ مي‌دهد.

قيچي كردن موها

تقريبا تمام بچه‌ها حداقل يك بار هم كه شده، موهايشان را قيچي مي‌كنند. آنها كه آرام‌ترند، قسمت كوچكي از مو و آنها كه كنجكاو و بازيگوش‌ترند، چتري‌شان را كاملا مي‌برند.

توصيه: اگر فرزندتان به قيچي‌كردن علاقه‌مند است، قيچي‌هاي گرد مخصوص كودكان و كاغذ‌هاي باطله در اختيارش بگذاريد تا حس قيچي كردن در او ارضا شود. اگر به قيچي‌كردن مو علاقه دارد، كلاه‌گيس‌هاي ارزان‌قيمت در اختيارش بگذاريد يا اجازه دهيد موهاي عروسكش را قيچي كند.

دستمال انداختن در چاه توالت

اگر مدتي است چاه توالت منزلتان گرفته، به اين احتمال فکر کنيد که يكي از علاقه‌مندي‌هاي كودكان انداختن اشياء در چاه توالت است. بچه‌هاي آرام، فقط به مچاله كردن دستمال كاغذي و انداختن آن در چاه اكتفا مي‌کنند اما اگر فرزندتان بازيگوش‌تر است، مراقب باشيد زيرا ممکن است از روي كنجكاوي هر چيزي از اسباب‌بازي گرفته تا جواهرات را داخل چاه انداخته باشد.

توصيه: اگر وسيله ارزشمندي در چاه افتاد، از پول توجيبي كودك به مرور كم كنيد. كودك بايد حس كند شما وسيله باارزشي را از دست داده‌ايد و او بايد جبران كند اما اگر دستمال كاغذي انداخت، چون از روي كنجكاوي يا نگراني و براي سنجش عمق چاه است، وسايلي مثل سنگ‌ريزه به او بدهيد تا بيندازد و نتيجه را ببيند. مي‌توانيد در مورد گرفتن چاه و مشكلات بعد از آن براي كودك با نقاشي و داستان توضيح دهيد. اگر كودك از روي بي‌توجهي دستمال كاغذي را به جاي سطل روي زمين مي‌اندازد، بايد هر بار كه دستشويي مي‌رود، او را كنترل كنيد و گوشزد كنيد دستمال را در سطل بيندازد. اگر توجه نكرد، از روش محروميت استفاده كنيد. مي‌توانيد از زبان دستمال يادداشتي براي كودكان بزرگ‌تر پشت در دستشويي بزنيد يا با نقاشي ترس دستمال از افتادن در چاه را به تصوير بكشيد. فراموش نكنيد هر بار كودك به اين نکته توجه كرد، او را تشويق كنيد.

پريدن از بلندي

كودكان علاقه خاصي به قل دادن اسباب‌بازي‌هايشان از روي پله‌ها يا پايين انداختن آنها از روي بالكن دارند.

توصيه: اگر كودك فقط با اسباب‌بازي اين كار را انجام مي‌دهد، اشكالي ندارد و نبايد والدين برخوردي كنند. كودك هوش رياضي خود را با اين كار تقويت مي‌كند. براي بچه‌ها اسباب‌بازي گران نخريد که نگران خراب شدنش نباشيد چون خراب كردن اسباب‌بازي به رشد هوش كودك كمك مي‌كند. در مورد خطر در حد فهم كودك برايش توضيح دهيد مثلا اگر دست عروسك شكست، برايش از شكستگي دست خودش بگوييد اما در هر شرايطي مراقب او در ارتفاع باشيد.

نقاشي كشيدن روي ديوار

امروز يا فردا ممکن است كودك احساس‌كند ديوارهاي اتاق يا راهرو خيلي خالي و بدون نقش و نگار است و تصميم بگيرد مداد يا ماژيكي بردارد و نقش و نگاري روي ديوار بکشد.

توصيه: اين كار گرچه والدين را دچار زحمت مي‌کند اما بايد بدانند كه كودكان قبل از 7 سالگي عقل و منطق بزرگسالان را ندارند. محدود كردن كودك به رشد خلاقيت او صدمه مي‌زند. در اين شرايط خونسرد باشيد و اصلاح و پاک کردن خرابكاري را به عهده خودش بگذاريد. لازم نيست كاملا ديوار تميز شود. همين كه كودك به زحمت بيفتد، كافي است. البته تشويق کودک خسته که دارد ديوار را تميز مي‌کند، لازم است. مي‌توانيد براي ارضاي نياز او و تخليه هيجان‌هايش، رنگ انگشتي كه با آب پاك مي‌شود، بخريد و اجازه دهيد ديوارهاي حمام را نقاشي كند يا مقوايي بزرگ به يكي از ديوارهاي اتاقش بچسبانيد و از او بخواهيد فقط روي اين ديوار نقاشي بكشد.

شماره گرفتن با تلفن همراه

كودكان علاقه زيادي به گوشي تلفن همراه يا تلفن دارند و اگر غفلت كنيد ممكن است شماره اورژانس يا 110 را بگيرند با به شخص خاصي در فهرست مخاطبان شما زنگ بزنند.

توصيه: اين رفتار بسيار طبيعي است چون كودكان از والدينشان الگوبرداري مي‌كنند. براي پيشگيري با كودكان زير 3 سال بازي تلفني كنيد. مثلا شماره تلفن خودتان يا پدرش را بگيريد تا علاقه كودك براي حرف زدن با تلفن ارضا شود. در مورد كودكان بزرگ‌تر بايد علت را شناسايي كرد. گاهي كودكان از روي دلتنگي به اقوام زنگ مي‌زنند. در اين شرايط اصلا نبايد دخالت كرد. اگر اين تماس مزاحمتي ايجاد مي‌كند، بايد از طرف مقابل خواست خودش درباره اين موضوع با كودك صحبت كند. مثلا به او بگويد فقط روزي يك بار به من زنگ بزن يا فقط ساعت فلان تماس بگير! اگر كودك از روي بي‌حوصلگي و تنهايي اين كار را انجام مي‌دهد، او را با فعاليت‌هاي مفيد سرگرم كنيد. اگر براي مزاحمت و شيطنت با ديگران تماس مي‌گيرد، براي كودك در مورد اشتباه بودن اين كار توضيح دهيد و در نهايت اگر توضيح موثر نبود، از روش محروميت استفاده كنيد.

شكستن شيشه با توپ

زياد اتفاق مي‌افتد كه كودكان، به‌خصوص پسربچه‌ها، با توپ شيشه خانه خود يا همسايه‌ها را بشكنند.

توصيه: بهتر است كودكان بعد از 4 سالگي پول توجيبي بگيرند. اگر كودكي غيرعمد چيزي را شكست، به او توضيح دهيد كه با کم شدن پول توجيبي بايد بهاي آن را بپردازد. اين كار هم فرزندتان را مسئوليت‌پذير بار مي‌آورد هم دقتش را بالا مي‌برد. در ضمن به اعتماد به‌نفس كودك هم لطمه نمي‌زند. سرزنش، تنبيه و تحقير در چنين شرايطي هيچ فايده‌اي ندارد و فقط شخصيت كودك را خرد مي‌كند.

ماليدن غذا به اطراف

گاهي غذا، شكلات يا بستني به كودكتان مي‌دهيد و از او مي‌خواهيد گوشه‌اي بنشيند و آن را بخورد اما سرتان را كه برمي‌گردانيد، مي‌بينيد صورت، دست‌ها حتي لباس‌ها يا مبل و فرش كثيف شده‌اند.

توصيه: براي كودكان زير 2 سال بايد از بروز اتفاق پيشگيري کنيد نه اينکه بعد از وقوع، کودک تنبيه شود؛ مثلا زيرانداز بيندازيد و كنار او بنشينيد. كودكان بالاي 2 سال را اما بايد به زحمت انداخت تا خرابكاري خود را تميز كنند. از اين پس مطمئنا كودك بيشتر دقت مي‌كند تا جايي را كثيف نكند.

بيرون بردن سر از پنجره اتومبيل

بچه‌ها علاقه زيادي به دكمه‌هاي اتومبيل مخصوصا دكمه‌هاي بالابر شيشه دارند. گاهي به بازي با دكمه‌ها اكتفا نمي‌كنند و دوست دارند سرشان را از شيشه بيرون ببرند.

توصيه: اگر كودكتان كم سن و سال است، در اتومبيل با اسباب‌بازي، داستان و بازي‌هايي مثل اينكه ماشين‌هاي قرمز را بشمار يا با سوال‌هايي مثل اينكه اگر جاي بابا بودي چه مي‌كردي، سرگرمش كنيد. اگر كمي سنش بالاتر است، وقتي را به او اختصاص دهيد تا وقتي در حال حرکت نيست، با فرمان و دنده بازي كند. مهم است به كودك بياموزيد در اتومبيل در حال حركت حتما كمربند ايمني‌ ببندد و اگر آن را باز كرد، اتومبيل را نگه داريد تا دوباره كمربندش را ببندد. اين كار قانونمندي را به او ياد مي‌دهد و در ضمن از حركات اضافي‌اش پيشگيري مي‌كند. كودكان زير 7 سال دركي از خطر ندارند پس حرف‌زدن خيلي موثر نيست.

خوردن غذاي حيوان خانگي

اگر حيوان خانگي مثل سگ و گربه يا حتي خرگوش، طوطي و كاسكو در خانه داريد، مراقب باشيد زيرا كودكان علاقه زيادي به خوردن غذاي حيوانات دارند. اگر لحظه‌اي از آنها غافل شويد، ممکن است سر ظرف غذاي گربه يا سگ بروند يا ناخنكي به تخمه‌هاي پرنده‌ بزنند.

توصيه: اگر كودكتان كوچك است، غذاي حيوان را از دسترس او دور كنيد اما اگر بالاي 2 سال است، برايش در مورد سهم و نوبت صحبت كنيد. وقتي مي‌خواهيد به حيوان غذا دهيد، از او هم کمک بگيريد و برايش بگوييد بعد از غذا دادن به حيوان، نوبت او است كه غذا بخورد. اين كار به درك مفهوم مالكيت در كودك كمك مي‌كند. اگر كودك به اين روش متوجه مساله نشد، از روش‌هاي تشويقي استفاده كنيد. يعني بگوييد اگر به غذاي حيوان دست نزني، با هم بازي مي‌كنيم. اگر اين روش هم موثر نبود، بايد از روش‌هاي محروميت استفاده كنيد؛ «امروز با فلان اسباب‌بازي نمي‌تواني بازي كني» يا «اجازه ديدن فلان كارتون را نداري.»