در همين چند مشت پنبه، يك دنيا راز پنهان شده است. كافي است بازش كنيد تا به توانايي مادرانه‌تان شك كنيد يا به‌خاطر اينكه فرزندتان درست و به‌موقع آن را كثيف مي‌كند به موفقيت‌آميز بودن تلاش‌هاي‌تان در مراقبت از او افتخار كنيد. شايد براي كساني كه تجربه شما را پشت سر نگذاشته‌اند، پوشك يك نوزاد تنها يك عنصر پر از آلودگي و كثيف در خانه باشد كه بايد زودبه‌زود از شرش خلاص شويد. اما براي شما كه از اوضاع مزاجي گرفته تا سلامت سيستم ايمني بدن فرزندتان را با آن كنترل مي‌كنيد، يك پوشك باارزش‌تر از اين حرف‌هاست. اگر تازه به گروه مادرها وارد شده‌ايد يا اينكه قصد مادر شدن داريد، اين مطلب را از دست ندهيد. در اين صفحات قرار است همه آنچه باید در مورد پوشك بچه‌ها بدانيد را با شما در ميان بگذاريم. چقدر بس است؟ بچه‌ها برای تخلیه روده‌های‌شان از قانون یکسانی پیروی نمی‌کنند. بعضی‌های‌شان بعد از هر وعده مدفوع را تخلیه می‌کنند و بعضی دیگر تنها یک یا دو بار در هفته این رد پا را در پوشک‌شان باقی می‌گذارند. اما آنچه اهمیت دارد، میزان دفعات تخلیه روده‌ها نیست بلکه نرم و طبیعی بودن حالت آن است. نوزادان تازه متولد شده‌ای که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، بعد از هر بار شیر خوردن، یعنی حدود شش تا 10 بار در روز، مدفوع‌شان را تخلیه می‌کنند اما بعد از گذشتن سه تا شش هفته بعد از تولد، سرعت دفع نوزادان کمتر می‌شود. چه رنگي باشد؟ مدفوع نوزادان در روزهای اول به رنگ سبز بسیار تیره و نزدیک به سیاه است. وقتی نوزاد شما دو تا چهار روزه می‌شود، مدفوعش روشن‌تر و کمتر چسبناک به نظر می‌رسد. این تغییر رنگ به شما می‌گوید که نوزادتان در هضم شیر مادر تواناتر شده است. نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، مدفوعی زرد یا تا اندازه‌ای سبز دارند.
چه شكلي باشد؟ مدفوع نوزادهایی که شیر مادر می‌خورند به حالت کرمی روی پوشک دیده می‌شود که بویش هم چندان بد نیست. البته یادتان نرود که حتی نرمی و سفتی مدفوع و شکل و رنگش تا اندازه زیادی بستگی به تغذیه مادر دارد و اگر تغییراتی در پوشک نوزادتان مشاهده کردید اما علائم دیگری را در رفتار و حالاتش ندیدید، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. مدفوع طبیعی نوزادان نه سفت است و نه خشک. پس اگر بعد از باز کردن پوشکش با مدفوعی سفت و خشک روبه‌رو شدید، بدانید که بسیاری از گریه‌هایش به‌خاطر یبوست است و برای به سامان شدن وضعیتش باید از یک متخصص کمک بگیرید. جامد يا مايع؟ اسهال نوزادان بسیار آبکی است و به نظر می‌رسد بیشتر از آب تشکیل شده باشد تا مواد جامد. رنگ آن می‌تواند همان زرد یا سبز باشد یا اینکه قهوه‌ای به نظر برسد. این مدفوع مایع گاهی از پوشک نوزاد به بیرون نفوذ می‌کند و گاهی آنقدر در پوشک سر می‌خورد که همه نقاطش را آغشته می‌کند. چرا شل مي‌شود؟ اسهال می‌تواند نشانه ابتلا به برخی عفونت‌ها یا آلرژی باشد و اگر تنها چند روز ادامه پیدا کند، به از دست رفتن آب مورد نیاز بدن نوزاد ختم می‌شود و جانش را به خطر می‌اندازد. پس اگر حتی سه، چهار بار متوالی در پوشکش چنین نشانه‌ای را مشاهده کردید، فورا با پزشکش تماس بگیرید. البته اگر در اسهال فرزندتان رگه‌های خونی مشاهده کردید هم باید فورا با پزشک تماس بگیرید. چرا سفت مي‌شود؟ اگر مدفوع نوزادتان حسابی سفت است یا شبیه سنگ‌ریزه در پوشکش دیده می‌شود، احتمالا به یبوست مبتلاست. یکی، دو بار دیدن چنین نشانه‌ای در پوشک نباید شما را نگران کند اما اگر تکرار شد یا در آن خون مشاهده کردید، حتما باید با پزشکش تماس بگیرید. پوشك خوني يعني چه؟ تغییر رنگ مدفوع کودک‌تان به رنگ قرمز روشن، ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق افتاده باشد. اما اگر خون قرمز روشن را روی پوشکش مشاهده کردید یا اینکه رگه‌ای از خون را در مدفوع طبیعی‌اش دیدید، فورا پزشک را در جریان بگذارید، چراکه ممکن است به پروتئین شیر حساسیت داشته باشد یا اینکه دچار بواسیر خفیفی شده باشد. اگر هم اسهال همراه با خون قرمز را مشاهده کردید، باز هم موضوع را جدی بگیرید چراکه ممکن است کودک‌تان در خطر مبتلا شدن به یک عفونت باکتریایی قرار گرفته باشد. اگر هم مدفوع کودک‌تان کاملا خونی و مثل ژله توت فرنگی بود، نباید احتمال مبتلا شدن به یک مشکل شدید روده را نادیده بگیرید. چرا رنگش مي‌پرد؟ مدفوع رنگ پریده و گچی می‌تواند از اختلالات کبدی یا مشکلات دیگر خبر دهد، پس اگر آن را به شکلی تکراری در پوشک فرزندتان دیدید، باز هم پزشکش را در جریان بگذارید. چه جنسي باشد؟ تصور نکنید استفاده از پوشک‌های پارچه‌ای بهتر از پوشک‌های یکبار مصرف است، چراکه پارچه به اندازه پوشک‌های مدرن امروز نمی‌تواند رطوبت را جذب کند و پوشک خیس و کثیف خیلی زود پای کودک را آزرده کرده و می‌سوزاند. پوشکی بلند و با رویه کتان را برای نوزادتان انتخاب کنید تا هم ادرار از پوشکش به بیرون درز نکند و هم به‌خاطر جنسش امکان تبادل هوا به بیرون را داشته باشد. گذشته از این پوشک‌هایی که پنبه‌های‌شان گلوله‌گلوله و جدا از هم به نظر می‌رسند، عطر دارند و چسب‌های‌شان به سختی باز می‌شود را برای فرزندتان انتخاب نکنید. چطور تعويضش كنيم؟ قبل از تعویض نوزادتان جایی مناسب را برای این کار انتخاب کنید. تخت‌های نوزادی که پایین‌شان میز تعویض دارند، بهترین گزینه برای شما هستند. با کمک این میزها در حالت ایستاده و مسلط به وضعیت کودک می‌توانید تعویض را انجام دهید. قبل از این کار پوشک، کیسه برای انداختن پوشک کثیف، دستمال مربوط و کرم ضدالتهاب و سوختگی پوست را کنار دست‌تان بگذارید تا برای تکمیل روند تعویض پوشک مجبور به رها کردن نوزاد نشوید. چطور آرامش كنيم؟ هنگام تعویض پوشک، دست‌تان را روی بدن کودک بگذارید و او را نگه دارید. اگر نوزادتان با تکان خوردن‌هایش کار را برای شما سخت می‌کند، می‌توانید از چند اسباب بازی کوچک که می‌تواند آنها را در دست‌هایش بگیرد برای سرگرم کردن او استفاده کنید. شاید خواندن لالایی‌ای که دوست دارد و چند آواز آرامش‌بخش هم در این شرایط بتواند به آرامش کودک‌تان کمک بیشتری کند. چرا حساس مي‌شود؟ حساسیت نشان دادن به پوشک به معنای لزوم استفاده از پوشک‌های خارجی معروفی که چند برابر پوشک‌های داخلی قیمت دارند نیست. شاید قیمت ارزان برخی پوشک‌ها در بازار توجه شما را جلب کند، اما بسیاری از پوشک‌های ارزان قیمت خیلی زود نم پس می‌دهند و کار شما را برای تعویض و نظافت نوزاد چند برابر می‌کنند. اين روزها بازار مولفيكس و ماي‌بيبي در ايران داغ است و از آنجا كه مولفيكس كارخانه‌اي هم در ايران تاسيس كرده، پوشك‌هايي كه كيفيتی مشابه پوشك‌هاي توليد تركيه‌اش دارند را با قيمتي بسيار كمتر در ايران عرضه مي‌كند. چرا مي‌سوزد؟ سوختگی پا یکی از عارضه‌های رایج پوشک بستن است. گفتیم که قرار نیست برای هر بار ادرار او را عوض کنید اما بچه‌ها بعد از هر مدفوع باید فورا تعویض شوند اما گذشته از جنس پوشک و مدت تعویض آن؛ اسهال کودک، داشتن یک بیماری عفونی یا مصرف آنتی‌بیوتیک توسط مادر یا کودک می‌تواند زمینه سوختگی را فراهم کند. چطور سوختگي را درمان كنيم؟ برای درمان سوختگی پای نوزادان پمادهای مختلف از برندهای مختلفی توصیه می‌شود اما یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین پمادهایی که التهاب پای اغلب نوزادها را آرام می‌کند، پماد کالندولاست که به راحتی در اغلب داروخانه‌ها پیدا می‌شود. اگر سوختگی پای کودک‌تان بعد از دو، سه روز خوب نشد یا به تاول و زخم‌های چرکی تغییر شکل داد، فورا پزشکش را در جریان بگذارید.
با شب‌ها چه كنيم؟ حتی اگر کودک‌تان خواب است، قبل از خاموش کردن چراغ‌ها پوشکش را عوض کنید تا بتوانید دو، سه ساعتی با خیال راحت بخوابید و برای چک کردن وضعیت کودک و عوض کردن دوباره‌اش بیدار شوید. برای جلوگیری از پخش شدن بوی بد پوشک، پوشک کثیف را فورا ببندید و در کیسه‌ای در بسته در کیسه زباله بیندازید و هر روز کیسه زباله‌تان را خالی کنید. چطور پاکش کنیم؟ به آرامی قوزک‌های نوزاد را بگیرید و او را بلند کنید تا بتوانید پشتش را تمیز کنید. نیازی نیست که بعد از هر بار ادرار نوزاد او را با آب و صابون بشویید و می‌توانید این کار را دو، سه دفعه در میان انجام دهید و باقی دفعات از دستمال مرطوب کمک بگیرید. اما مراقب باشید دستمال مرطوبی که استفاده می‌کنید عطردار و حساسیت‌زا نباشد. اگر نوزاد دختر دارید، برای پاک کردنش دستمال را از جلو به عقب بکشید تا آلودگی‌ها از دهانه مقعد به نقاط دیگر نیایند و زمینه مبتلا شدنش به عفونت را فراهم نکنند. پسرها را چطور پوشك كنيم؟ موقع بستن پوشک نوزاد پسرتان، سر آلت تناسلی‌اش را به سمت پایین قرار دهید تا ادرارش از پوشک بیرون نریزد. در فاصله تعویض هم می‌توانید پارچه‌ای روی آلت تناسلی‌اش بیندازید تا در صورت ناگهانی ادرار کردن، زحمت شما برای نظافت خانه را بیشتر نکند. هنگام تميز‌كردن هم آلت تناسلی نوزادان پسر را با دستمال مرطوب کاملا پاک کنید . کی خداحافظي كنيم؟ باز کردن پوشک نوزاد برای آموزش دستشویی رفتن به او اولین راهی است که به فکر مادران می‌رسد. اما واقعیت این است که هیچ کودکی تنها به‌خاطر نداشتن پوشک مجبور به استفاده از دستشویی نمی‌شود. اولین پیش‌نیاز برای رسیدن به این مرحله، توانمند شدن مثانه کودک برای کنترل ادرار و خارج کردن آن در زمان مناسب است و داشتن چنین انتظاری از کودک قبل از 30 ماهگی چندان منطقی نیست. بعد از 30 ماهگی چه کنیم؟ بعد از رسیدن کودک به این سن باید بهترین زمان را برای جدا کردن پوشک از او انتخاب کنید. مراقب باشید کودک‌تان در شروع این آموزش‌ها دچار اسهال یا یبوست نشده باشد. مناسب‌ترین زمان، روزی است که کودک شما بتواند پر بودن مثانه را درک کند. بعد از رسیدن به این روز، وقت آموزش و تشویق است. کودک‌تان باید شیوه استفاده از توالت را یاد بگیرد و برای هر تلاشی که در این مورد می‌کند، تشویق و تحسین شود اما بدیهی است که نباید اجازه دهید استفاده از توالت به درگیری آزاردهنده‌ای میان شما و فرزندتان تبدیل شود. اگر او بعد از طی کردن این مراحل باز هم مقاومت کرد، می‌توانید آرام‌آرام به او القا کنید که بزرگترها به جای استفاده از پوشک سراغ توالت می‌روند اما هرگز برای راضی کردنش از تحقیر و سرزنش کمک نگیرید. از چه کسی كمك بگيريم؟ اگر کودک‌تان به 30 ماهگی نزدیک شده، بد نیست قبل از باز کردن پوشکش کتاب «آموزش دستشویی رفتن به کودکان»، نوشته مگ زوبیک که در بسیاری از داروخانه‌ها هم قابل تهیه است را بخوانید. اگر مطمئن شدید که کودک‌تان توانایی جسمی و روانی دستشویی رفتن را پیدا کرده و با اینکه چند دقیقه‌ای روی لگن بنشیند مشکلی ندارد، برای آماده‌تر شدنش از عروسک‌ها کمک بگیرید. عروسک‌هایی که ادرار می‌کنند بهترین دوستان و آموزش‌یاران کودک در این روزها خواهند بود. چرا عقب‌گرد مي‌كنند؟ اگر کودک‌تان روزهای اول همکاری خوبی با شما کرد و بعد از چند روز دوباره ادرارش را روی فرش خانه‌تان ریخت، تعجب نکنید. شاید کودک‌تان به چند روز استراحت برای کسب آمادگی کافی نیاز داشته باشد.