يکي از شايع‌ترين اختلال‌هاي
روان‌پزشکي در کودکان، ناخن‌جويدن است که جزو گروه بيماري‌هاي عادتي محسوب ميشود.
انگشت مکيدن نيز از ديگر موارد اختلال عادتي مشابه ناخن جويدن در کودکان به شمار
مي‌رود. شيوع ناخن جويدن در کودکان حدود 10 درصد است. اين اختلال هم در پسربچه‌ها
و هم در دختربچه‌ها ديده ميشود. در بيشتر موارد، اين بيماري بين 2 تا 4 سالگي
شروع ميشود. تعداد قابل‌توجهي از اين کودکان دوره‌هايي از انگشت مکيدن را نيز
دارند.
معمولا در ابتدا ناخن
جويدن به شکل کندن پوست اطراف ناخن شروع ميشود و در ادامه، کودک ناخن‌ها را با
دست جدا مي‌کند و سپس با دندانش، آنها را مي‌جود. کندن جوش‌هاي صورت، موهاي بدن و
گاهي حتي کندن مو با اين اختلال ديده ميشود.
علل
اين اختلال همانند ساير
اختلال‌هاي روان‌پزشکي، علت واحدي ندارد و معمولا استرس را به عنوان مهم‌ترين عامل
ايجاد آن متهم مي‌کنند. نگراني کودک از جداشدن از والدين (به‌خصوص مادر) و ترس از
آسيب بدن و تاريکي، باعث ميشود کودک دچار اضطراب شديد شود. اگر کودک نتواند در
اسرع وقت با کمک والدين و اطرافيان به آرامش برسد، به عادت‌هاي رفتاري مثل ناخن
جويدن روي مي‌آورد. البته بعد از گذشت چند هفته تا چند ماه حتي در صورت حذف عامل
اضطراب، اين اختلال به شکل يک عادت ماندگار در کودک به چشم مي‌خورد. هر چند عوامل
زيست‌شناسي، نقش بسزايي در بروز اين بيماري ندارد ولي ديده شده است در فرزندان
والديني که مضطرب هستند و سابقه ناخن جويدن در خانواده‌ها آنها وجود دارد، شيوع
اين اختلال بيشتر است. پس يادگيري از والدين يا اطرافيان کودک يکي از علل احتمالي
بيماري به شمار مي‌رود. لازم به ذکر است حتي در کساني که سال‌ها قبل با، يا بدون
درمان بيماري بهبود پيدا کرده، امکان دارد با يک استرس، بيماري‌شان عود کند. اين
اختلال در کودکاني که شير مادر مي‌خورند و در 2 سال اول زندگي با مادر هستند، کمتر
ديده ميشود.
عوارض
هرچند در ابتدا کودک با
ناخن جويدن به دنبال کسب آرامش است و انجام اين کار باعث کاهش اضطراب در او ميشود،
ولي بعدها باعث ايجاد و تشديد اضطراب، افسردگي، کاهش اعتمادبه‌نفس، گوشه‌گيري و
کاهش عملکرد ذهني، اجتماعي و در سنين بالاتر شغلي ميشود. عوارض جسمي اين اختلال
نيز شامل خونريزي، عفونت مکرر دور انگشتان و در موارد شديد تغيير شکل ناخن‌ها و
انگشتان ميشود. عفونت‌هاي گوارشي و ابتلا به انگل نيز در مواردي ديده شده است. در
برخي موارد هم که کودک به بيماري‌هاي جسمي مانند کم‌خوني مبتلاست، ابتلا به بيماري
مي‌تواند اين اختلال را ايجاد کند. معمولا ناخن جويدن هنگام تماشاي فيلم‌هاي
ترسناک يا بازي‌هاي مهيج و انجام فعاليت‌هاي فکري مانند درس خواندن تشديد ميشود.
درمان
با توجه به اينکه اين
عادت رفتاري طي چند ماه يا چند سال اتفاق افتاده، والدين نبايد توقع داشته باشند
اين اختلال به زودي برطرف ميشود. چنين تصوري باعث ميشود به علت بهبود نيافتن در
زمان کوتاه يا عود بيماري، کودک افسرده و نااميد شود و درمان را رها کند.
اگر کودک شما با چنين
مشکلي مواجه است، شما به عنوان يک پدر يا مادر بايد به نکته‌هاي زير توجه کنيد:
1) بيشترين سهم
درمان برعهده خود بيمار است، سپس خانواده او و در نهايت کادر درماني.
2) انجام مشاوره
و رفتار درماني از ضروريات درمان اين بيماري است.
3) ناخن‌هاي
کودک بايد تا حد امکان کوتاه باشد تا تحريک به جويدن آن نشود.
4) والدين
وقتي ناخن کودک را مي‌گيرند، بهتر است او را تشويق کلامي کنند. استفاده از روش
تشويق بسيار موثر است: «اگر يک هفته ناخن‌هايت را نجوي، آخر هفته مي‌رويم پارک،
رستوران يا سينما و...»
5) به هيچ‌وجه
با استفاده از لاک ناخن درصدد رفع مشکل ناخن جويدن کودک نباشيد چراکه اين روش نه‌تنها
تاثيري در درمان ندارد بلکه با جويدن ناخن آغشته به لاک، ممکن است کودک مسموم شود.
6) چسب زدن به
ناخن و بستن انگشتان هم نه‌تنها به درمان کمک نمي‌کند بلکه با اين کار امکان تغيير
شکل انگشتان وجود دارد. در مواردي حتي انجام اين کار براي مدت کوتاه، انگشتان را
کج مي‌کند.
7) کودک را به‌دليل
ناخن جويدن به‌خصوص در جمع سرزنش يا تمسخر نکنيد. بهتر است در مورد عوارض اين
اختلال با کودک در تنهايي صحبت کنيد. ترجيحا اين کار بايد به‌وسيله افرادي غير از
والدين، به‌خصوص درمانگران، مطرح شود.
8) از آنجا که
اين بيماري به‌تدريج شکل گرفته، براي درمانش بايد حوصله به خرج داد. مثلا در ابتدا
مي‌توان به کودک گفت در شروع درمان در هفته اول اجازه داري فقط ناخن انگشت کوچکت
را بجوي و در هفته دوم ناخن دوم و هفته سوم انگشت اشاره و....تا به اين ترتيب کودک
عادتش را کاملا ترک کند.
9) امکان
دارد کودک در صورت مواجهه با استرس کوتاه‌مدت شروع به ناخن جويدن کند که معمولا تا
قبل از
2 هفته برطرف ميشود ولي اگر بعد از 2 هفته اين عادت ادامه يافت، بايد درمان جدي
شود.