چگونه از کودک در فضای مجازی محافظت کنیم

کودکان امروز امکان این را دارند که با فناوری‌های حیرت‌انگیز عصر اطلاعات آشنا شوند و با دسترسی به ابزارهایی چون رایانه‌های شخصی و موبایل‌های هوشمند به فضای اینترنت راه پیدا ‌کنند.

هم‌اکنون در سراسر جهان کودکان و نوجوانان وقت بسیاری را برای حضور در فضای مجازی صرف می‌کنند، بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهند و حتی از شبکه‌های اجتماعی برای آشنایی با همسن ‌و ‌سال‌های خود و ارتباط با دیگران استفاده می‌کنند. در این میان اگرچه فراگیربودن تکنولوژی‌های مربوط به فضای مجازی، محدودکردن دسترسی کودکان و نوجوانان را به امری مشکل تبدیل کرده اما والدین می‌توانند با اجرای نکاتی از آسیب‌پذیری این فضا برای فرزندانشان بکاهند و مزایا و کارکردهای مثبت آن را به آنها بیاموزند.

چه خطراتی فرزندمان را در اینترنت تهدید می‌کند؟

آسیب‌ها و خطراتی که کودکان را در اینترنت تهدید می‌کند می‌توان به 3 دسته هدف‌گیری تجاری و تبلیغاتی، بهره‌برداری و استثمار کودکان و نقض حریم خصوصی آنان تقسیم کرد.

گاه کودکان در اینترنت بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خود را در محیط‌هایی چون اتاق‌های گفت‌وگو و چت، شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های بازی آنلاین و امثال اینها افشا می‌کنند که این موضوع تهدیدی جدی برای حریم خصوصی کودکان به‌شمار می‌آید؛ چرا که مشخص نیست این اطلاعات به‌دست چه کسانی می‌افتد و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنین وضعی می‌تواند کودکان را در معرض استفاده‌های تجاری از اطلاعات آنان یا هدف‌گیری تبلیغاتی قراردهد و حتی زمینه ارتکاب طیف وسیعی از جرائم علیه آنان را فراهم کند.

در همین حال ‌در دهه اخیر پدیده سوءاستفاده و هرزه‌نگاری کودکان از طریق فریب و جمع‌آوری اطلاعات کودک در فضای وب صورت می‌گیرد که والدین در این زمینه باید راهکارهایی را مدنظر قرار دهند.

چه باید کرد؟

1- در وهله اول استفاده از کامپیوتر و اینترنت برای کودک و نوجوانمان باید همراه با قانونمندی باشد و والدین باید به فرزندان خود یاد بدهند که اجازه چه فعالیت‌هایی را با کامپیوتر و اینترنت دارند و از چه فعالیت‌هایی باید به دور باشند.

2- نرم‌افزارهای آموزشی و بازی‌های بسیار ساده‌ای وجود دارد که با توجه به تصاویر و رنگ برای کودکان از حدود 3 سالگی جذابیت دارد و از حدود 4سالگی تا شروع مدرسه، میل و ولع به یادگیری کار با کامپیوتر و بازی در کودکان زیاد می‌شود. در این سنین والدین باید درباره اصول استفاده از اینترنت و کامپیوتر برای کودک خود مقدمه‌چینی و صحبت کنند.

3- اما برای بچه‌های دبستانی باید قوانین مشخص و محکمی جهت استفاده از اینترنت تعریف، تفهیم و اجرا و عوارض عدم‌رعایت قوانین نیز به آنها گوشزد شود.

4- با ورود به نوجوانی جنگ و جدال‌های استقلال‌طلبانه فرزندان با والدین بر سر موضوعات مختلف شروع می‌شود که یکی از این موضوعات درخواست استفاده آزادانه، دلخواه و بدون نظارت از اینترنت است. این دوره، سن هشدار است و ضمن مذاکره و توافق با فرزندان، اصول توافقی بسیار روشن و صریحی باید اجرا شود. فرزندان تحت نظارت کامل می‌توانند به تحقیق و فعالیت اینترنتی محدود و مشخص چه از نظر حجم ساعات مورد استفاده و چه موضوع مورد استفاده بپردازند.

5- قبل از روبه‌رو شدن با فرزندی که استفاده افراطی از کامپیوتر و اینترنت می‌کند اول باید خود والدین تکلیفشان را انجام دهند، به‌نحوی که زمان استفاده واقعی فرزندان از کامپیوتر و اینترنت را تا حد امکان محاسبه کنند و بدانند چه موقعی که در منزل هستند و چه زمانی که نیستند فرزندشان چقدر پای کامپیوتر است.

6- این اصول می‌توانند در قالب قوانین و جدول استفاده از اینترنت مطرح شوند. برنامه و جدولی که دقیقا معلوم می‌کند در ساعت فلان در فلان روزهای هفته و با رعایت این اصول و قوانین، کامپیوتر، گیم یا اینترنت برای فرزند قابل استفاده است و درصورت تخطی، او از استفاده از آن یا از فعالیت مورد علاقه دیگر محروم خواهد شد که این اصول باید با جدیت اجرا شود.

15توصیه که باید جدی گرفت

اگر شما کودکی یا نوجوانی در منزل دارید که بسیاری از ساعات روز را پشت کامپیوترش می‌نشیند، خواندن این موارد برای کنترل فرزندتان را از دست ندهید:

1- کودک خود را‌ به استفاده از رایانه با سقف زمانی مشخص عادت دهید. مثلا‌ اگر در کارها‌کمک کرد، اجازه دارد 2ساعت از کامپیوتر استفاده کند.

2- استفاده همزمان کودک با پدر یا مادر یک گزینه مؤثر و قابل اجرا برای پیشگیری از عوارض احتمالی کامپیوتر است.

3- برنامه‌هایی روی کامپیوتر نصب کنید تا از میزان و نحوه استفاده کودک از کامپیوتر و کارهایی که انجام داده به شما گزارش دهد.

4- ‌ ویندوز امکان‌ کنترل دسترسی‌کودکان روی کامپیوتر را دارد. البته تنظیمات این سیستم با مبانی غربی است و ابزاری کافی برای نظارت شما نیست.

5- برای تنظیمات وی‍‍ژه والدین به این ترتیب در سیستم خود عمل کنید:  Control Panel > User Accounts >Set up Parental Controls

6- فراموش نکنید آنچه برای یک نوجوان 15ساله مجاز است، لزوماً برای یک کودک 5ساله مفید نیست؛ بلکه شاید مضر و مخرب باشد.

7- برخی کودکان روی تخت دراز می‌کشند و لپ‌تاپ را روی شکمشان می‌گذارند. یا دمر می‌خوابند و از لپ‌تاپ استفاده می‌کنند. این کار موجب مشکلات استخوانی می‌شود.

8- فاصله بین مانیتور و چشم کودک بیش از 45سانتی‌متر توصیه شده است. فاصله کمتر از این مقدار برای کودکان مضر است.

9- ‌خودتان الگو باشید؛ بهتر است محدودیت‌هایی در استفاده از فناوری برای خودتان قائل شوید و از اوقات فراغتی که ایجاد می‌شود برای بودن در کنار خانواده بهره ببرید.

10- زمانی که در منزل هستید به صرف غذا با فرزندان بپردازید و با آنها بازی کنید، با این کار کودکان کمتر به رایانه و تلفن همراه پناه می‌برند.

11- گاهی تماشای یک برنامه کودک یا فیلم از سوی والدین همراه با کودکان می‌تواند موجب دلگرمی کودکان شود، چرا که ابزار دیجیتال نباید جای والدین را بگیرد.

12- وقتی که کودک حوصله‌‌اش سر می‌رود و نیاز به استراحت دارد سریع سراغ گزینه وسایل الکترونیک برای بچه نروید. در این مواقع جایگزین‌هایی مانند اسباب‌بازی یا کتاب در اختیارشان قرار دهید.

13- بیش از آنکه پلیس فرزندانتان باشید، سعی کنید همراه و یارشان باشید. این کار آنها را به‌صورت یک شهروند مسئولیت‌پذیر در زندگی، خانه و دانشگاه بار می‌آورد.

14- به‌صورت دوره‌ای گزارش چت، ایمیل‌ها، فایل‌ها و محتوای صفحات، دوستان و عکس‌های نوجوانتان در اکانت صفحات اجتماعی‌اش را کنترل کنید.

15- و در نهایت با کودکتان شفاف و روراست باشید، بگذارید که او بداند شما او را کنترل می‌کنید.