انجمن دندان‌پزشكان كودكان آمريكا تاكيد مي‌كند که والدين
بايد هر 6ماه يك‌بار كودكشان را نزد دندان‌پزشك ببرند زيرا حفظ و بهداشت دندان‌هاي
شيري به اندازه دندان‌هاي دائمي در بزرگسالان اهميت دارد...
به
همين دليل توصيه‌هايي در رابطه با مصرف غذاهاي سالم، تقويت و استحكام دندان‌ها و
جلوگيري از پوسيدگي آنها ارائه مي‌شود. در «دهان و دندان» اين هفته مي‌خواهيم
بدانيم چرا دندان‌هاي شيري مهم هستند و روند رويش طبيعي آنها چگونه است و چطور مي‌توان
از پوسيدگي دندان‌ها جلوگيري كرد؟ دكتر غلامحسين رمضاني، متخصص دندان‌پزشكي كودكان
و عضو هيات علمي و معاون آموزشي واحد دندان‌پزشكي دانشگاه آزاد اسلامي، به اين
پرسش‌ها پاسخ داده است.
سلامت: چرا
بايد به دندان‌هاي شيري كودك اهميت بدهيم؟
براي
اينكه بدانيم هر عضوي از بدن چه اهميتي دارد ابتدا بايد به وظايف آنها واقف باشيم.
دندان‌ها به‌طوركلي 3 وظيفه اصلي زيبايي، جويدن و صحبت كردن را بر عهده دارند. باور
غلطي بين افراد وجود دارد كه دندان‌هاي شيري حدود 7-6 سال عمر مي‌كنند و بعد مي‌افتند
و در نتيجه نيازي هم به نگهداري و مراقبت ندارند، در صورتي كه دندان‌هاي انتهايي
(حدود 12 دندان) حداقل تا سن 12سالگي بايد داخل دهان بمانند. زير هر دندان
شيري، يك دندان دائمي قرار گرفته است. دندان‌هاي شيري فضاي دندان‌هاي دائمي را حفظ
مي‌كنند تا در موقعيت طبيعي خود قرار بگيرند. به غير از اين ريشه هر دندان شيري به‌عنوان
راهنما عمل و مسيري را براي رويش دندان دائمي تعيين مي‌كند تا دندان دائمي در
موقعيت مناسبي قرار بگيرد. به نوعي سلامت دندان‌هاي دائمي در گروي دندان‌هاي شيري
است و نقش مهمي در كل سلامت دهان دارد و سلامت كل بدن نيز به سلامت دندان‌ها
وابسته است!
سلامت: وضعيت
رويش دندان‌هاي شيري و دائمي چگونه است؟
4 دنداني
كه در ناحيه جلويي فك پايين مي‌رويند در سنين 7-6 سالگي مي‌افتند و دندان‌هاي
دائمي جايگزين مي‌شوند و 4 دندان دائمي جلويي فك بالا نيز در سن 9-8 سالگي و 12
دندان طرفين (هر 4 طرف فك بالا و پايين) در سنين 12-10 سالگي مي‌رويند. زمان رويش
دندان‌هاي شيري از 6ماهگي تا حدود 36 ماهگي است.
سلامت: اگر
اين زمان كمي دير يا زود شود، نشانه چيست؟
رويش
دندان‌هاي شيري مي‌تواند 6 ماه تقدم و تاخر داشته باشد. اين دامنه از نظر علمي
طبيعي محسوب مي‌شود و نيازي به پيگيري ندارد و در رويش دندان‌هاي دائمي تاخر و
تقدم را 9 ماه در نظر مي‌گيريم. تقدم را گاه در نوزاداني كه تازه متولد شده‌اند
مشاهده مي‌كنيم.
سلامت: منظورتان
اين است كه نوزاد با دندان متولد مي‌شود؟
بله، در
مواقع نادري نوزاد هنگام تولد 2 دندان شيري دارد كه نام آن دندان نئوناتال است.
شايد اين موضوع باعث نگراني والدين شود ولي تنها مشكل دندان‌هاي نئوناتال، سست
بودن ريشه دندان‌ها و لقي آنهاست و اين احتمال وجود دارد كه دندان جدا شده با عمل
بلع نوزاد وارد ريه و باعث عفونت شود. گاهي هم از نظر تغذيه مادر به كودك دشواري‌هايي
پيش مي‌آيد، گاز گرفتن سينه مادر و تغذيه‌نشدن صحيح كودك در روند خوردن شير نوزاد
اختلال ايجاد مي‌كند گرچه مادر و كودك خيلي زود به اين روند عادت مي‌كنند. در
مواقعي كه نوزاد با دو دندان متولد مي‌شود فقط بايد مطمئن شويم دندان لق نباشد و
خطري نوزاد را تهديد نكند. حتي‌الامكان سعي مي‌كنيم دندان‌ها را دستكاري نكنيم ولي
اگر نيازي شد دندان‌پزشك اطفال مي‌تواند دندان‌ها را خارج كند ولي اين كار چندان
رايج نيست.
سلامت: وقتي
رشد دندان دائمي با تاخير مواجه شد چه بايد كرد؟
گاهي
تاخير رشد بيش از 6 ماه است. اين حالت انكيلوز يا فك جوش ناميده مي‌شود. در اين
وضعيت نيز تا زماني كه دندان شيري مانعي براي خروج دندان نباشد اقدامي نمي‌كنيم.
ريشه دندان شيري نزديك دندان دائمي قرار دارد. هرگونه عفونت يا آبسه در مسير ريشه
دندان شيري كه به جوانه آسيب بزند بايد رفع شود. البته فك جوش شدن دندان به ندرت
اتفاق مي‌افتد.
سلامت: آيا
نظم و ترتيب دندان‌هاي شيري اثري روي دندان‌هاي دائمي دارد؟
با
افزايش سن كودك فك نيز بزرگ‌تر مي‌شود اما به طور طبيعي بايد بين دندان‌هاي شيري
به خصوص دندان‌هاي جلويي فاصله‌اي وجود داشته باشد. اين فاصله باعث مي‌شود با
افتادن دندان‌هاي شيري كوچك دندان‌هاي دائمي بزرگ‌تر فضاي مناسبي براي بيرون آمدن
از لثه داشته باشند. قطعا اگر فضايي بين دندان‌هاي شيري وجود نداشته باشد، دندان‌هاي
دائمي روي هم قرار مي‌گيرد و شكل منظم و رديفي را در دندان‌هاي فك بالا و پايين
نخواهيم داشت.
سلامت: در
صورت وجود پوسيدگي در دندان‌هاي شيري چه راهكاري را پيشنهاد مي‌دهيد؟ خيلي از
خانواده‌ها تصور مي‌كنند دندان به زودي خواهد افتاد و نيازي به ترميم و اصلاح
ندارد.
همان‌طور
که گفتم، اين طرز فکر کاملا اشتباه است. با توجه به اهميت زياد دندان‌هاي شيري
به هيچ‌وجه نبايد اجازه داد دندان‌ها پوسيده شوند و والدين با كوچك‌ترين پوسيدگي‌اي
بايد حتما كودك را به دندان‌پزشك ارجاع دهند تا دندان ترميم شود. با گسترش
وسعت پوسيدگي ممكن است عصب دندان آسيب ببيند و عفونت اتفاق بيفتد و كودك دندان
شيري را زودتر از موعد از دست بدهد. نكته مهم اينكه 70درصد ناهنجاري‌هاي دنداني در
اثر از دست رفتن زودهنگام دندان‌هاي شيري است.
سلامت: و
توصيه شما؟
از همان
ابتدا بايد مسواك زدن و استفاده از نخ دندان را به كودكانمان بياموزيم. مسواك فقط
سطح رويي و كناري را تميز مي‌كند و قسمت بين دندان‌ها كه اغلب پوسيدگي‌ها از اين
نقطه به وجود مي‌آيد را تميز نمي‌كند. گرچه اغلب اوقات دندان‌هاي شيري از هم فاصله
كافي دارند و نياز به نخ دندان نيست ولي اگر اين‌طور نبود، استفاده از نخ دندان
را به كودك آموزش دهيد. نكته مهم ديگر علاقه كودكان به شيريني و تنقلات بين وعده‌هاي
غذايي است. حتما بايد تعداد استفاده از اين مواد خوراكي را كاهش دهيد يا سعي كنيد
به فاصله كمي بعد از غذا آنها را در اختيار كودكتان قرار دهيد. هر چه تعداد وعده‌هاي
غذايي درطول روز بيشتر باشد احتمال پوسيدگي بالاتر مي‌رود.