آنها ساعتهاي طولاني صرف تماشاي برنامههاي تلويزيوني ميكنند و به همين ترتيب، تاثير بيشتري را از اين رسانه دريافت ميكنند، درحالي كه براساس نتايج تحقيقات، تماشاي برخي برنامههاي تلويزيوني ميتواند باعث بروز خشونت، پرخاشگري و ترس در كودك شود. در دنياي امروز نميتوان کودکان را بهطورکلي از تماشاي تلويزيون منع کرد، اما مشخص كردن زماني خاص براي تماشاي آن از بروز اين آسيبها پيشگيري ميكند. در اين حال، استقبال کودکان از شبکه پويانمايي که از صبح تا شب، انواع انيميشن را پخش ميکند و کودکاني را که دائم، از فعاليت نکردن آنها گلهمنديم، پاي تلويزيون ميخکوب ميکند، بر دامنه اين آسيبها ميافزايد و اين سوال را مطرح ميكند كه آيا اين، راهکار درستي براي سرگرم کردن کودکان است؟ دكتر محمدرضا كاظمي، فوق?تخصص روان?پزشکي کودک و نوجوان به اين پرسش پاسخ ميدهد.
سلامت: كودكان چند ساعت در روز مجاز به تماشاي برنامههاي تلويزيوني هستند؟
به توصيه انجمن متخصصان كودك آمريكا، در 2 سال اول زندگي بهتر است کودکان تلويزيون تماشا نكنند. بعد از اين سن هم بايد مدت زمان خاصي براي تلويزيون تماشاكردن آنها در نظر گرفت. برنامههايي كه كودك ميبيند، بايد مناسب سن او باشد. يک ساعت تماشاي تلويزيون در روز براي کودکاني که هنوز به مدرسه نرفتهاند، كافي است.
سلامت: در کودکان بزرگتر چطور؟
حداکثر زمان مجاز پاي تلويزيون نشستن کودکان بزرگتر هم يكي، دو ساعت در روز است. يكي از زيانهاي مهم ساعتهاي طولاني پاي تلويزيون و رايانه نشستن، چاقشدن بچههاست بنابراين بايد آنها را تشويق كرد به جاي اين کار نگاهكردن، پيادهروي و ورزش کنند و همچنين بازيهاي فکري، تعاملي و فعاليتي انجام دهند.
سلامت: ولي برخي از والدين معتقدند در سنين پايين اگر کودکشان پاي برنامههاي تلويزيوني باشد راحتتر لب به سخن باز ميکند.
هرچند در سنين پيش از دبستان، تماشاي برنامههاي تلويزيون باعث افزايش گنجينه لغات كودك ميشود اما نبايد تماشاگر هر برنامهاي باشد. آگاهي والدين از نوع برنامهها بسيار مهم است.
سلامت: آيا سرگرمكردن كودكان بهخصوص در ايام تعطيل با شبكههايي كه در طول روز فقط برنامههاي كودك پخش مي?كنند، كار درستي است؟
خوب بودن يا نبودن هر چيز به موقعيت و نحوه استفاده از آن بستگي دارد. اگر برنامهريزي دقيقي وجود داشته باشد و كودك فقط در زمان خاص تماشاگر برنامههاي چنين شبكههايي باشد، مشكلي ايجاد نميشود اما اگر قرار باشد اين شبكهها تا پاسي از شب برنامه داشته باشند و كودك هم تا آن زمان پاي تلويزيون بنشيند، سلامت او به خطر ميافتد. اگر كودك در زمان و براي مدت مشخص تحتنظر والدينش برنامههاي اين شبكهها را نگاه كند، مشكلي به وجود نخواهد آمد.
سلامت: بهتر است برنامههايي كه كودك تماشا ميكند بهصورت انيميشن باشد يا برنامههايي كه در آن مجريها بهعنوان خاله يا عمو در كنار كودكان برنامه اجرا ميكنند؟
هركدام از اين برنامهها معايب و محاسن خاص خود را دارند. اگر انيميشن پخش شود، بيشتر جنبه سرگرمكننده و جذاب بودن آن مطرح است ولي ميتوان مطالب آموزشي را هم در آن گنجاند اما زماني كه برنامههاي كودك را خاله يا عمو اجرا ميكنند، تعامل واقعي بين آنها و بچهها اتفاق ميافتد و محروم شدن كودك از تعاملات اجتماعي، كمتر اتفاق ميافتد. البته بهشرطي كه سازندگان چنين برنامههايي با اصول کار آشنا باشند؛ اگر آنها نتوانند آداب اجتماعي درست و نحوه صحيح معاشرت را حين اجراي برنامه به كودك آموزش دهند، تنها حسن اين برنامهها هم از بين ميرود. معمولا يكي از مشكلاتي كه با تماشاي برنامههايي كه عمو يا خاله در آنها نقش اصلي را ايفا ميکنند، بروز ميكند و البته در بسياري موارد به چشم نميآيد، اين است كه كودك در ارتباط با افراد غريبه دچار سردرگمي ميشود بنابراين بايد به كودك آموزش لازم داده شود و به او فهماند هر غريبهاي نميتواند خاله يا عمويش باشد. اما اگر محتواي برنامهها خوب و آموزنده و در عين حال جالب و جذاب باشد، ميتواند آثار مفيدي داشته باشد. در اين صورت ميتوان اينگونه برنامهها را جايگزين برنامههاي در ظاهر جذاب و در اصل آسيبرسان برخي شبکهها كرد.
سلامت: اشاره ميکنيد که تماشاي بيوقفه و طولانيمدت برنامههاي كودك چه تاثير سوئي بر سلامت كودكان خواهد داشت؟
بله، نشستن بيشازحد پاي تلويزيون باعث مختل شدن ساعت خواب و همچنين كاهش سطح تمركز كودك ميشود. معمولا چنين كودكاني نميتوانند مهارتهاي اجتماعي لازم را بياموزند و با ديگران ارتباط برقرار كنند زيرا امكان تمرين اين مهارتها را در محيط واقعي از دست دادهاند. چنين كودكاني تمايلي به بازي و فعاليت ندارند كه نتيجه آن افزايش وزن، مشکلات ستون فقرات و کاهش مهارتهاي حرکتي و هماهنگي اعصاب و عضلات خواهد بود. اگر كودك تماشاگر برنامههايي باشد كه به نوعي در آن پرخاشگري به تصوير كشيده شده، از آنها الگوبرداري ميكند. مشاهده چنين برنامههايي سطح هيجان را افزايش ميدهد و باعث ميشود كودك رفتارهاي پرخاشگرانه نشان دهد. همچنين احتمال دارد اين كودكان به علت برانگيختگي شديد ناشي از محركهاي تلويزيوني، آشكارا به اعمال پرخاشگرانه دست بزنند و رفتار پرخاشگرانه را روشي قابلقبول براي حل تعارضات بدانند بنابراين از پرخاشگري براي مقابله با همسالان خود استفاده ميكنند و از آنها نيز انتظار رفتار خشونتآميز دارند از اينرو، احتمال اينكه قرباني خشونت شوند، بيشتر است.
سلامت: چه توصيهاي به والديني که به دليل مشغلهكاري يا نداشتن برنامهريزي در تعطيلات، كودك را پاي تلويزيون مينشانند، داريد؟
براي تعطيلات آخر هفته فرزندشان برنامه?ريزي کنند. به?علاوه سعي کنند با ايجاد تفريحات و بازيهاي مناسب و متناسب براي کودکان و جايگزيني آنها با تماشاي طولانيتلويزيون مانع رويآوردن آنها به تماشاي برنامههاي مضر شوند. اين جعبه جادويي در عين اينكه ميتواند سرگرمكننده و آموزنده باشد، زيانهايي هم دارد. اگر هم براي سرگرمي كودك سيدي تهيه ميكنند، حداقل قبل از او حتما خودشان آن را ببينند، نظارت بر محتواي برنامههاي تلويزيوني و اعمال محدوديت براي زمان تماشاي آن باعث ميشود كودك به فعاليتهاي ديگر مانند بازي با دوستان، ورزش يا مطالعه بپردازد. هرگز به دليل مشغله كاري، كودك را پاي تلويزيون ننشانند زيرا با اين کار او را در معرض آسيبهاي رواني و جسمي قرار ميدهند.