رنگ‌های شیمیایی، عامل بیش‌فعالی در کودکان

کارشناسان براین باورند که رنگ‌های شیمیایی هم می‌توانند باعث بیش فعالی کودکان شوند و هم می‌توانند باعث ابتلای افراد به سرطان شوند. ا

همین رو است که نگرانی درباره مواد افزودنی غیرمجاز به خوراکی‌هایی نظیر پاستیل و پفک و افزودن نگهدارنده به میزان بیش از حد مجاز به سوسیس‌ها و کالباس‌ها طی سال‌های اخیر ذهن کارشناسان حوزه تغذیه را به‌خود مشغول کرده است. برخی از کارشناسان بر این باورند که به‌دلیل رعایت نکردن استانداردهای تولید در برخی از کارخانجات تولید مواد غذایی، سوسیس و کالباس‌ و پفک تولید شده در این کارخانجات سرطان زا هستند، برخی دیگر از متخصصین نظیر دکتر سیدحسین داوودی حتی پا را از این فراتر می‌گذارند و به سرطان‌زا بودن سوسیس و کالباس به‌دلیل وجود نیترات در آنها قطعیت می‌دهند.

به گفته وی مواد رنگی که در برخی خوراکی‌ها مانند پفک و پاستیل دیده می‌شود اثرات سرطان‌زایی دارند اما زمانی مخرب می‌شوند که از یک سطح بالاتر مصرف شوند و باید مصرف اینگونه مواد را کاهش داد. طبق تعاریف ارائه شده درباره مواد افزودنی، رنگ‌ها به 2 شکل در مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ یکسری از این رنگ‌ها شامل ترکیباتی از مواد طبیعی مانند گیاهان و سایر موادی که در طبیعت یافت می‌شوند، هستند.

این رنگ‌ها را به‌دلیل اینکه ریشه در طبیعت دارند بسیار کم‌ضرر ارزیابی می‌کنند. یک نوع از این رنگ‌ها نیز مصنوعی هستند که سنتز می‌شوند و بیشتر شیمیایی‌اند. اما نکته مهم درباره این رنگ‌ها این است که معمولا برای استفاده در مواد خوراکی باید دارای گرید (درجه) غذایی باشند، از نظر غذایی نیز باید تأیید شده باشند و مشخص شده باشد که استفاده از آنها ضرری برای سلامت ایجاد نمی‌کند. اما رنگ‌های شیمیایی که در دسته دوم رنگ‌های استفاده ‌شده در مواد غذایی قرار می‌گیرند آسیب‌های بیشتری را نسبت به رنگ‌های طبیعی به بدن وارد می‌کنند.

به گفته دکتر سیدمرتضی صفوی مدیر گروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مدیر سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، علاوه بر اینکه استفاده از مواد افزودنی و رنگی غیرمجاز یا غیراستاندارد می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان در افراد شود، در تحقیقات انجام گرفته درباره آثار رنگ‌های مصنوعی بر کودکان مشخص شده است که به کار‌گیری این مصنوعات شیمیایی در مواد غذایی می‌تواند باعث بروز بیش فعالی در کودکان شود. افرادی که فرزندانشان دچار عارضه بیش فعالی هستند باید تا حد امکان سعی کنند کودکانشان از تنقلات و به‌ویژه تنقلات رنگی و همچنین چیپس و پفک پرهیز کنند به‌دلیل اینکه استفاده از این مواد باعث تشدید بیماری کودکان می‌شود.

چیپس و پفک علاوه بر رنگ مصنوعی که می‌تواند برای سلامت بسیار مضر باشد و اختلالات روانی در بیش فعالان ایجاد کند، دارای نمک زیاد نیز هستند. نمک زیاد در مواد غذایی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد ذائقه شور در کودک شود. این باعث می‌شود که کودک زمانی که بزرگ شد نیز علاقه خود را نسبت به مواد شور غذایی از دست ندهد که این امر زمینه‌ساز پرفشاری خون و بیماری‌های قلبی می‌شود. استفاده از رنگ‌های مصنوعی در مواد غذایی برای افرادی که زمینه بیماری‌های آلرژیک دارند می‌تواند حساسیت برانگیز باشد و باعث ایجاد ناآرامی بیشتر در کودکانی که زمینه بیش‌فعالی دارند نیز می‌شود.

طبق قوانین موجود در ایران استفاده از هر نوع رنگ غذایی غیرمجاز، غیربهداشتی و نگهدارنده‌های حاوی مواد زیاد شیمیایی ممنوع است. به‌عنوان مثال در سوسیس و کالباس نیترات و نیتریت افزودنی اگر از حد مجاز فراتر رود تحت‌تأثیر فعالیت میکروارگانیسم‌ها نیترات‌ها تبدیل به نیتریت می‌شود و نیتریت با آمین‌ها ترکیب شده و ترکیب نیتروزامین ایجاد می‌کند که این ترکیب سرطان‌زاست.

به گفته دکتر ضیالدین مظهری متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی، از طرف وزارت بهداشت بازرسانی هر چند هفته یک‌بار از این کارخانجات بازدید و از تولیدات این کارخانه‌ها جهت انجام آزمایش نمونه‌برداری می‌کنند. از سازمان استاندارد نیز که به برخی از این تولید‌کنندگان نشان استاندارد ارائه کرده است، بازرسانی برای بازدید اعزام می‌شوند. بازدید بازرس‌ها به‌منظور جلوگیری از تقلب در کارخانه‌های تولید‌کننده فرآورده‌های گوشتی، اغلب سرزده، ادواری و غیرمنظم است.

این کار جهت حفظ سلامت مردم انجام می‌گیرد. این بازرسی‌ها به‌خصوص از کارخانجات تولید‌کننده ساندویچ‌‌های آماده و ساندویچ‌هایی که به‌صورت بسته‌بندی‌شده و صنعتی ارائه می‌شوند نیز انجام می‌گیرد. با وجود این، تعداد زیاد کارخانه‌های تولید‌کننده مواد غذایی و کارخانه‌های سوسیس و کالباس امر نظارت دقیق و کامل را با مشکل مواجه کرده است.

همزمان تعدادی از کارخانه‌های تولید فرآورده‌های گوشتی در کشور ما کوچک هستند و امکان ایجاد آزمایشگاه‌های مجهز در این کارخانه‌ها وجود ندارد چرا که دستگاه‌هایی که برای آزمایش کنترل کیفیت به‌کار می‌رود برای یک کارخانه گران است و خرید آن چندان به صرفه نیست البته در خیلی از موارد و خیلی از کشورها این مسئله را حل کرده‌اند و آزمایشگاه‌های مرکزی توسط چند کارخانه ساخته شده است و مواد این چند کارخانه به‌طور مشترک در این آزمایشگاه مورد آزمایش قرار می‌گیرد.