پاچماقي (كلاب?فوت) يكي از نقص‌هاي مادرزادي است كه اگر به‌موقع درمان نشود شايد كودك در آينده نتواند به راحتي راه برود يا بدود. بسياري از والدين از درمان پا چماقي و مراحل آن اطلاعات چنداني ندارند. براي آگاهي بيشتر و دقيق‌تر درباره ناهنجاري پاچماقي، ميزان شيوع و چگونگي درمان آن با دكتر عباس امين، فوق?تخصص ارتوپدي اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران گفت‌وگو كرده‌ايم...
سلامت: آقاي دكتر! لطفا درباره نقص پاچماقي كودكان براي ما توضيح دهيد.
پاچماقي يك نقص بسيار شايع هنگام تولد است كه در آن پنجه پا به‌طور غيرطبيعي به داخل چرخيده است. از هر هزار نوزادي كه زنده متولد مي‌شوند 5 نوزاد دچار اين عارضه است. اين ناهنجاري در كودكان پسر 3 تا 4 برابر بيشتر از دخترها ديده مي‌شود و مي‌تواند يك‌طرفه يا دوطرفه باشد. هنگام تولد پزشك متخصص اطفال و پدر و مادر متوجه اين عارضه مي‌شوند.
سلامت: آيا قبل از تولد مي‌توان ناهنجاري را تشخيص داد؟
متاسفانه تشخيص قبل تولد بسيار مشكل است ولي با انجام سونوگرافي‌هاي خيلي دقيق از ماه چهارم بارداري مي‌توان عارضه را شناسايي كرد. گرچه تشخيص زودرس هيچ كمكي به درمان نمي‌كند تا موقعي كه نوزاد متولد شود. بعد از تولد هرچه سريع‌تر بايد درمان را آغاز كنيم زيرا امكان بهبود بدون جراحي بيشتر مي‌شود. خانواده‌هايي كه به هر دليلي درمان را به تاخير مي‌اندازند و دير مراجعه مي‌كنند به همان نسبت درمان را مشكل‌تر و طولاني‌تر مي‌كنند.
سلامت: آسيب مربوط به كدام نقطه از پاست؟
آسيب از ناحيه تحتاني مچ پا شروع مي?شود و تا نوك انگشتان ادامه مي‌يابد. يعني عضلات ناحيه مچ پا عضلات بين انگشتي، تاندون‌ها و ليگمان‌ها همه دچار عارضه هستند.
سلامت: چه عواملي در بروز اين پديده نقش دارند؟
عده‌اي معتقدند كه فشار از جانب ديواره رحم روي اندام‌هاي تحتاني كودك مي‌تواند باعث پاچماقي شود ولي هنور اين نظريه اثبات نشده است. به‌طور كلي بدشكلي ناحيه مچ پا مربوط به ژن‌هاي عضلات، تاندون‌ها و رباط‌هاي آن است و كودك از نظر ژنتيكي دچار مشكل است و بيماري جنبه ارثي دارد. به‌طوري كه با شرح حال گرفتن از والدين متوجه مي‌شويم پدر و مادر يا اقوام دورتر گرفتار اين عارضه بوده‌اند.
سلامت: درمان چگونه آغاز مي‌شود؟
از همان روزهاي اول تولد نوزاد به پدر و مادر توصيه مي‌كنيم حركت‌هاي نرمشي را در جهت عكس بد شكلي ايجادشده شروع كنند و چگونگي انجام نرمش?ها را به آنها آموزش مي‌دهيم. هر چقدر حركات ورزشي زودتر و منظم‌تر آغاز شوند نتيجه بهتري به دست مي‌آوريم. برخي از همكاران ارتوپد، از چسب‌هاي مخصوصي استفاده مي‌كنند. اين چسب‌ها در كودك ايجاد حساسيت نمي‌كنند و پا را در جهت عكس بدشكلي ايجاد شده نگه مي‌دارند. بعد از گذشت يك ماه درمان‌هاي پيشرفته‌اي شروع مي‌شود. پاچماقي به سه درجه تقسيم مي‌شود؛ خفيف، متوسط و شديد.
در نوع خفيف ناهنجاري، انجام نرمش‌ها كافي است اما در نوع شديد بايد از ماه دوم به بعد پاي كودك گچ گرفته شود چون با نرمش‌هاي معمولي نمي‌توانيم پا را به حالت طبيعي برگردانيم.
سلامت: چه مدت پاهاي كودك در گچ مي‌ماند؟
گچ‌گيري به صورت دوره‌اي انجام و تقريبا 6 تا 7 بار هم تكرار مي‌شود. در فرم‌هاي شديد ناهنجاري اين عمل اولين بار زير بيهوشي صورت مي‌گيرد. هر بار پا به مدت 3 تا 4 هفته در گچ نگه داشته مي‌شود سپس گچ را باز و پا را معاينه مي‌كنيم. 2 تا 3 روز مهلت مي‌دهيم تا پوست ناحيه در گچ مانده بهتر شود بعد دوباره اين كار را تكرار مي‌كنيم.
سلامت: آيا اين مدت طولاني باعث تحليل رفتن عضلات پا يا كاهش رشد آن مي‌شود؟
اين سوال براي خيلي از پدر و مادرها پيش مي‌آيد و اغلب آنها تصور مي‌كنند وقتي پاي بچه در گچ مي‌ماند پاها ضعيف‌تر و رشد طولي استخوان متوقف مي‌شود اما من به آنها اطمينان مي‌دهم كه اين روش درماني به هيچ‌وجه عارضه‌اي در آينده براي كودكشان نخواهد داشت. البته توصيه مي‌كنم گچ‌گيري حتما توسط متخصص ارتوپد و به‌طور صحيح انجام شود و بايد تا بالاي زانو باشد. بعضي از همكاران گچ را تا زير زانو مي‌گيرند و همين امر باعث مي‌شود گچ به‌طور كامل از پاي بچه بيرون مي‌آيد. با گچ‌گيري تا بالاي زانو قصد داريم زانو را حدود 20 تا 25 به حالت خميده نگه داريم.
سلامت: چه موقع جراحي لازم مي‌شود؟
وقتي گچ‌گيري‌هاي دوره‌اي تمام مي‌شود بدشكلي تقريبا تا حدودي اصلاح شده است ولي براي اينكه پا دوباره به حالت اوليه خود در بدو تولد برنگردد توصيه مي‌كنيم شب‌ها هنگام خواب به پاهاي كودك آتل بسته شود. در صورتي كه باوجود همه مراحل درماني فوق باز هم بدشكلي اصلاح نشود پاچماقي شديد است و كودك بايد تحت عمل جراحي قرار بگيرد. عمل جراحي از سن 5/1 سالگي به بعد انجام مي‌شود اما بهترين سن حدود 2 سالگي است.
سلامت: آيا كودك به‌طور كامل بهبود خود را به دست مي‌آورد؟
اگر درمان به موقع و مرحله به‌مرحله انجام شود كودك مي‌تواند مانند ديگر بچه‌هاي سالم قدم بردارد و كف پا را به جاي كناره خارجي پا روي زمين بگذارد و كاملا بهبود پيدا كند ولي در بيماري به نام «آرتروگريپوزيس» (عارضه مادرزادي) فرم شديدي از پاچماقي ديده مي‌شود. در اين ناهنجاري علاوه بر پا، زانو، آرنج و مفاصل لگن نيز درگير هستند و درمان آن بسيار سخت است و حتي ممكن است عارضه در آينده باقي بماند.
سلامت: هزينه درمان چقدر است؟
هزينه گچ‌گيري و درمان‌هاي اوليه چندان زياد نيست ولي هزينه جراحي بيمار زياد است زيرا جراحي بسيار ظريف و حساس است و خوشبختانه تحت پوشش بعضي از بيمه‌ها مثل بيمه مكمل است.
سلامت: توصيه شما به پدر و مادرها چيست؟
كودك تا بهبود كامل بايد تحت‌نظر باشد به خصوص كودكي كه درمان جراحي مي‌شود لازم است هر دو ماه يك بار به‌وسيله پزشك معالج معاينه شود.