اينكه اجراي قوانين خانه و تشويق و تنبيه بچه‌ها را طبق يك قاعده مشخص در همه مكان‌ها، زمان‌ها و حالت‌ها در نظر نگيريم، باعث مي‌شود بدرفتاري بچه‌ها شدت يابد چون از رفتار ما سردرگم مي‌شوند و نمي‌دانند كارشان درست است يا نادرست.
اگر شما پدر و مادرهاي عزيز يك روز كه خسته نيستيد، در محيط كار مشكل خاصي برايتان پيش نيامده يا صاحبخانه قرار نيست اجاره‌بها را بالا ببرد، اجازه دهيد فرزندتان قبل از شام شكلات يا خوراكي بخورد و روز ديگر ناراحت هستيد و از نظر رواني تحريك‌پذير شده‌ايد، به او بگوييد طبق قانون حق نداري قبل از شام هيچ خوراكي‌اي بخوري، بچه فكر مي‌كند چون شما عصباني و ناراحتيد، دلتان نمي‌خواهد به او خوراكي بدهيد و شروع مي‌كند به نق?زدن و بدرفتاري و اينجاست كه در تله مي‌افتيد؛ او مرتب از شگردهاي مختلف براي رسيدن به خواسته نابجاي خود استفاده مي‌كند و شما هم كه آشفته و سردرگم هستيد، كوتاه مي‌آييد و سرانجام شايد بسته شكلات را پرت كنيد و بدو بيراه بگوييد! چاره كار اين است كه ثابت‌قدم باشيد و حرف آخر را اول بزنيد؛ در جمله‌اي كوتاه و قاطع بگوييد: «قبل از شام نبايد خوراكي بخوري.»
يادتان باشد قاطع بودن و ثبات رفتاري در تضاد با مهرباني و محبت به بچه‌ها نيست. قرار نيست آنها را دعوا كنيد يا با پرخاش حرف بزنيد. بايد كوتاه، شمرده و قاطع قانون را بگوييد، طوري كه بچه بداند به هيچ‌وجه نقض‌شدني نيست. اين رفتار ثابت نبايد با توجه به حالت‌هاي دروني تغيير كند. در مورد تنبيه و تشويق پيام‌هاي زيادي به دستمان رسيده كه نشان مي‌دهد بيشتر شما قاطع بودن را با پرخاشگربودن برابر مي‌دانيد و به جاي اينكه از اول قانون‌هاي تربيتي را عادلانه وضع كنيد و در كمال آرامش آنها را به اجرا درآوريد، به اين نكته بي‌توجه هستيد و هر بار در مقابل پافشاري بچه كمي عقب‌نشيني مي‌كنيد بنابراين در تله مي‌افتيد و با انواع بدرفتاري‌هاي بچه‌ها درگير هستيد. بچه‌ها به خوبي درمي‌يابند شما قاطعيت نداريد و با كمي گريه و جيغ يا بدرفتاري مثل پرتاب كردن اشيا و... مي‌توانند به خواسته خود برسند. مادري برايمان نوشته بودند همسرم بچه‌ها را كتك مي‌زند. عواقب اين كتك زدن را بگوييد تا متوجه اشتباهش شود. (861****0936)
پدر گرامي! شما شايد روش تنبيه بدني را مناسب بدانيد اما مطمئن باشيد با اين روش حس ناامني را به كودك القا مي‌كنيد. او ابتدا نمي‌داند چه زماني و به خاطر چه كاري تنبيه مي‌شود حتي اگر وقتي كتكش مي‌زنيد بگوييد به خاطر فلان رفتار بدش است. او نمي‌فهمد جايگزين درست كدام است. ضمنا او نمي‌داند با توجه به اوضاع رواني شما، امكان دارد كتك بخورد يا فقط با يك تذكر مواجه شود. قطعا او از اين پيش‌بيني‌ناپذيري محيط زندگي‌اش آسيب مي‌بيند و احساس ارزشمندي را كه در آينده و سير مراحل رشد او نقش بسزايي دارد، از دست مي‌دهد. او با والدي كه دست بزن دارد، از نظر همانندسازي و ارتباط عاطفي، مشكل پيدا مي‌كند و اعتمادبه‌نفس او چنان كاهش مي‌يابد كه امكان دارد در بزرگسالي براي انتقام از كساني كه زورش به آنها مي‌رسد به فحاشي، پرخاشگري و بدرفتاري‌هاي ضداجتماعي بپردازد.
شما مي‌توانيد از مسير اشتباه برگرديد؛ كافي است يك روز كه سرحال هستيد، همسر و بچه‌ها را جمع كنيد، كنار هم بستني يا چاي بخوريد و بگوييد: «من عصبي‌ام. مي‌دانم رفتارم سنجيده نبوده و حق نداشتم به شما آسيب بزنم. دارم تلاش مي‌كنم روش درست تسلط بر خشم را بياموزم. شايد نياز باشد از يك كارشناس كمك بگيرم.
بچه‌ها! درست نيست آدم وقتي از كار كسي عصباني مي‌شود، او را كتك بزند يا فحاشي كند. دلم نمي‌خواهد فكر كنيد دوستتان ندارم. شما همه زندگي من هستيد، چه رفتارتان بد باشد چه خوب، فرزند عزيز من هستيد اما مي‌خواهيم به توافق برسيم براي رفتارهاي خوب تشويق و براي بدها تنبيه مناسب كه محروميت از بعضي علاقه‌‌مندي‌ها يا پول توجيبي و... است، بگذاريم. قوانين عادلانه مي‌گذاريم كه خودتان بدانيد با اجراي چه رفتاري تشويق يا تنبيه منتظرتان است.»
پاسخ «آداب تربيت» به پرسش شما
شما در مورد همه‌چيز حرف زديد به جز تاخير حرکتي و کلامي در کودکان. خواهش مي‌كنم در مورد اين دو موضوع مفصل توضيح بدهيد. دختر من 5/3 سال دارد و دير راه افتاده هنوز هم حرف نمي‌زند. پزشكان مي‌گويند تاخير دارد ولي توضيح نمي‌دهند. آيا اين بچه‌ها در درس و مدرسه هم دچار مشکل مي‌شوند؟ (412****0939)
لطفا در سوال‌هايي که مي‌پرسيد، جزيي‌تر به مشکلات کودک اشاره کنيد چون دوست نداريم جوابي کلي به شما بدهيم که خيلي کارايي نداشته باشد. درباره کودکي که تاخير در مراحل رشد دارد، بايد بررسي دقيق انجام داد. بچه‌ها بايد در يک سالگي چند کلمه ساده بگويند و در 5/1 سالگي جمله‌هاي ساده را به جا به کار ببرند مثلا «بابا بيا»، «آب بده» بريم دد» و...
علاوه بر اين، بايد کلمات و حرف‌هاي شما را درك كند ولي انتظار نمي‌رود بيش از اين جمله‌هاي پيچيده بگويد. به‌تدريج بايد تعداد لغاتي كه به كار مي‌برد و پيچيدگي جمله‌هايش بيشتر شود و در 3 سالگي خوب حرف بزند و درک کند. بايد ديد آيا دخترتان از نظر متابوليک و بيماري غدد داخلي و از نظر روان‌پزشکي بررسي شده است؟ در بچه‌هايي که تاخير کلامي دارند، دست روي دست گذاشتن كار درستي نيست. مگر اينکه بررسي شود بچه مشکلي ندارد، درک کامل گفتار ديگران در رفتارهاي او نمود دارد و از نظر ارثي هم در خانواده حرف‌نزدن بچه‌ها تا 3 سالگي و ناگهان خوب و کامل به حرف افتادن، سابقه داشته باشد اگر پيگيري لازم را انجام ندهيد نبايد انتظار داشته باشيد بچه شما از نظر درک و پيشرفت درسي مانند همسالانش باشد.
لطفا از خانم دكتر شوشتري بخواهيد در مورد اينكه در سنين قبل مدرسه، برخي آموزش كلمات به كودكان را درست مي‌دانند يا نه، توضيح بدهند. (466****0935)
باسلام در شماره قبل مطلبي خواندم و متوجه شدم خانم دكتر شوشتري موافق استفاده از بسته‌هاي آموزشي براي بچه‌ها قبل از مدرسه نيستند. لطفا بيشتر توضيح بدهيد؛ چرا براي آموزش كلمات از آنها استفاده نكنيم؟ براي آموزش انگليسي چطور؟ (436***0911)
همراهان گرامي «آداب تربيت»! ما در اين ستون قرار است درباره مطالبي که پايه علمي دارد و در موردش سال‌ها تحقيق و نتايج مثبت و منفي آن معلوم شده است، حرف بزنيم، نه در مورد چيزهايي كه به نفع توليدکنندگان محصولات مختلف است. الان متاسفانه شبكه‌هاي تلويزيوني بدون در نظر گرفتن سود و ضرري که با اين کار به مردم مي‌رساند، فقط درصدد حل مشکلات مالي خود هستند و برنامه‌هاي تبليغاتي را طوري مي‌سازند که بيننده مجاب شود محصول را بخرد اما آسيبي که تبليغ کرم يا خوراکي به مردم مي‌زند، اصلا قالب مقايسه با اين محصولات آموزشي نيست؛ اين تاثيرات ناشناخته است و کسي که به‌عنوان کارشناس در اين تبليغات حرف مي‌زند، بازارياب و هدفش فروش است. نتايج هيچ تحقيقي نشان نداده اين کودکي که الان بدون درک لازم، فقط از تصاوير و کلمات عکس مي‌گيرد و آنها را شناسايي مي‌کند، بعدها سودي از اين كار مي‌برد يا نه؟ به فرض اينکه دامنه لغاتش افزايش يابد، زودتر بتواند بخواند و... آيا به ديگر زمينه‌هاي رشدي او توجه شده؟ فرض كنيم به دليل توانايي بيشتر فرزندتان در خواندن و نوشتن، آموزش‌وپرورش امکانات خاصي آماده کند، آيا او مي‌تواند در کلاس بالاتر ادامه تحصيل دهد و با بچه‌هايي سرکلاس بنشيند که با آنها از نظر شناختي هيجاني و عاطفي برابر نيست؟ جوابگوي آسيبي که اين بچه با سن رشدي 6 سال و توانايي خواندن معادل فلان مقطع تحصيلي مي‌بيند، چه كسي مي‌دهد؟ چه ضرورتي دارد كودك را از لذت بازي و تفريح و بچگي محروم کنيد و اين همه فشار به او بياوريد تا کلمه حفظ کند؟ او به تدريج مناسب سنش در همه ابعاد رشدي-هيجاني و عاطفي همه‌چيز را خواهدآموخت. به نظر من نبايد خود و فرزندتان را وسيله آزمايش اين توليدکنندگان قرار دهيد. اين حق بچه‌ها نيست.