فرزند، عزيز‌ترين موجود براي هر پدر و مادري است. آنها حاضرند هر مشکلي براي خودشان پيش بيايد اما براي فرزندشان نه. حال اگر فرزندت نوزاد باشد و پوست او دچار تغييراتي شود که نداني بايد چه کني، اين حس عجز بيشتر آزاردهنده مي‌شود؛ مخصوصا اگر نگران درمان به موقع و موثر باشي و اينکه نکند جاي اين ضايعه روي پوست فرزندت بماند و او بخاطر اين مشکل در بزرگسالي دلخور و غمگين شود....
سوژه اين هفته «ميزگرد زيبايي»، نوزاد يک ماهه‌اي به نام فاطمه است كه مادرش مشكل او را در ايميلي به همراه عکسي از فرزندش براي «سلامت» فرستاده. مشکل نوزاد اين خانم را با کارشناسان «سلامت» در ميان گذاشتيم و نظرهايشان را جويا شديم.
مادر فاطمه از مشکل پوستي نوزاد يک ماهه‌اش مي‌گويد:
اختلاف‌نظر دو پزشک
فرزندم 20 روزه بود که جوش‌هايي دور دهان و بعد روي گونه و پيشاني‌اش ظاهر شد. وقتي جوش‌ها بيشتر شد، نگران‌تر شدم. هر كس به ديدن من و فرزندم مي‌آمد، توجيهي براي اين جوش‌ها داشت. يکي معتقد بود اين جوش‌ها از گرمي است. مي‌گفتند کمي خنکي بخور يا عرقيات خنکي مثل کاسني روي پوستش بمال يا به او بخوران. ديگري مي‌گفت عرق‌سوز شده، کمي لباس‌هايش را کم کن يا اينکه از کثيفي است و يكي معتقد بود بايد هر روز نوزاد را به حمام ببري و... کمي خنکي خوردم و نوزادم را يک روز در ميان حمام بردم اما وقتي ديدم وضعيتش تغييري نكرد، به متخصص کودکان مراجعه کردم.
ايشان معتقد بودند که اين ضايعات اگزماست. سوال‌هايي در مورد سابقه ابتلا به آلرژي در خانواده پرسيدند و بعد از اينکه گفتم خودم به نيکل حساسيت دارم، مطمئن شدند و مصرف برخي موادغذايي آلرژي‌زا را برايم ممنوع کردند و 2 پماد کورتوني دادند که بسيار موثر بود و به محض استفاده از آنها پوست نوزادم مثل آينه صاف و نرم شد. اتفاقا براي مشكلي به متخصص پوست مراجعه كرده بودم و در مورد مشکل پوستي دخترم هم با ايشان صحبت کردم اما ايشان گفت اين داروها اصلا مناسب نيست و بايد فورا آنها را قطع کنم و مرطوب‌کننده بدون چربي و شربت ضدحساسيت تجويز کردند. در حال حاضر جوش‌ها نسبتا کمتر شده اما هنوز به‌طور کامل برطرف نشده است. چه بايد بکنم؟
نگاه متخصص اطفال
پزشکان از رنگ پوست نوزادان چه مي‌فهمند؟
دكتر اکبر كوشانفر
فوق‌تخصص نوزادان و استاد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي
پوست شيرخواران و كودكان از نظر بررسي رنگ و برجستگي و وجود دانه‌هاي برجسته اهميت زيادي دارد و مادران كه مدام با نوزادشان در تماس‌اند، بايد به اين موارد توجه داشته باشند و از پزشكان متخصص كودكان در رابطه با بثورات پوستي سوال كنند. رنگ پوست نوزاد در بدو تولد قرمز ارغواني، گاهي به دليل كم‌خوني رنگ‌پريده و گاهي به دليل كمبود اكسيژن كبود است. اگر نوزاد مبتلا به زردي باشد، رنگ پوست به زرد گرايش مي‌يابد و با توجه به رنگ پوست پزشک مي‌تواند بيماري نوزاد را تشخيص دهد و درمان كند. ? نکته زير از نکته‌هاي تشخيصي مهم درباره رنگ پوست نوزادان در طب اطفال است:
1. در بدو تولد گاهي لك‌هاي قرمزي روي پوست نوزاد ديده مي‌شود به نام آنژيوم يا ماه‌گرفتگي. اگر سطح ماه‌گرفتگي كم و در نقاط آسيب‌پذير نباشد، معمولا اقدام خاصي نياز نيست و اين لك‌ها به تدريج تا 6 ماهگي از بين مي‌رود اما اگر لك‌هاي قرمز عروق خوني در بخش‌هاي حساس مثل اطراف چشم، دهان، ناحيه تناسلي و... باشد، چون امكان بروز عفونت يا خونريزي وجود دارد، توصيه مي‌شود به پزشك كودكان مراجعه كنيد تا اقدام‌هاي درماني لازم انجام شود.
2. گاهي به دليل حساسيت يا رعايت نكردن مسايل بهداشتي، پوست باتکس نوزاد قرمز و حساس و گاهي پوسته‌پوسته و عفوني مي‌شود. در صورت بروز اين مساله در درجه اول بايد نوع پوشك را عوض و نظافت را رعايت کرد. شيرخواران از بدوتولد بايد تحت‌مراقبت‌هاي بهداشتي باشند و يك روزدرميان آنها را حمام كرد و بعد از هر اجابت‌مزاج، شسته شوند. در فواصل حمام و نظافت بهتر است شيرخوار را پوشک نکرد و بازگذاشت تا بدنش در مجاورت هوا قرار بگيرد و از رشد عفونت‌هاي قارچي جلوگيري شود. از پمادهاي مخصوص براي از بين بردن ضايعات عفوني و قارچ نيز مي‌توان استفاده كرد.
3. گاهي به دليل آلرژي يا حساسيت، لك‌هاي برجسته قرمزرنگي روي پوست كودكان به وجود مي‌آيد كه به «كهير» مشهور است. اين حساسيت‌ها به صورت نقشه‌هاي جغرافيايي و برجسته است و خارش دارد. حساسيت به موادغذايي سس‌دار، فست‌فودها و برخي ميوه‌ها مثل كيوي يا انبه و غذاهاي كنسروي به وجود مي‌آيد. درمان اين ضايعات فقط حذف موادغذايي آلرژي‌زاست. در صورتي كه خارش زياد باشد، لازم است شربت‌هاي آرام‌بخش ضدخارش و پماد تجويز شود.
4. برخي بيماري‌هاي عفوني مانند سرخجه، سرخك، مخملك و آبله‌مرغان هم ضايعات پوستي دارند. اغلب آنها در کودکي بروز مي‌کنند و واگيردار هستند. مادران در صورت بروز مشكلات پوستي، بايد ضمن رعايت مسايل بهداشتي، به متخصص کودکان براي تشخيص و درمان مراجعه كنند.
نگاه كارشناس ارشد تغذيه
خديجه رحماني
عضو هيات علمي انستيتو تغذيه كشور
مشكلات پوستي از جمله جوش و اگزما جزو ناراحتي‌هاي رايج در ميان نوزادان است. 20درصد نوزادان در سراسر دنيا به جوش‌هاي نوزادي مبتلا هستند. گاهي نوزادان با اين جوش‌ها متولد مي‌شوند و گاهي 4- 3 هفته بعد از تولد اين جوش‌ها ظاهر مي‌شوند. معمولا بروز جوش در پسرها شايع‌تر است و تا 8- 6 ماهگي ادامه دارد. در مورد دليل بروز جوش‌هاي نوزادي باورهاي درست و غلطي ميان عامه مردم وجود دارد مثل اينکه عامل بروز اين جوش‌ها خوردن گرمي در دوران بارداري يا شيردهي يا حمام نبردن هرروزه نوزاد يا کثيفي خون است. اما در واقع دليل بروز اين جوش‌ها تغييرات هورموني اواخر دوران بارداري مادر است. در هفته‌هاي آخر مقداري از هورمون‌ها از طريق جفت به نوزاد نفوذ پيدا مي‌كند و باعث افزايش ترشح غددچربي پوست مي‌شود. بعد از تولد هم ممكن است اين هورمون‌ها از طريق شير به نوزاد منتقل شود. با توقف شيردهي در بيشتر موارد، اين جوش‌ها ناپديد و هنگام گريه‌كردن يا تحريك نوزاد دوباره تشديد مي‌شوند. اگر جوش‌ها بعد از 3 ماهگي هنوز وجود داشته باشند، بهتر است با متخصص پوست مشورت شود. اگر وضعيت تغذيه‌اي مادر طبيعي باشد و از داروها به‌خصوص استروييدهاي خوراكي و موضعي يا داروهاي ضدافسردگي و ضدبارداري استفاده نکند، احتمال بروز جوش در فرزندش كمتر مي‌شود. اما دريافت چربي در دوران بارداري خطر بروز جوش را افزايش مي‌دهد. ارتباط بسيار مستقيمي بين چربي شير و چربي غذايي مادر وجود دارد و حتي نوع چربي مصرفي مادر در نوع چربي شير موثر است به همين دليل مادر بايد به ميزان و نوع چربي مصرفي خود توجه داشته باشد. بهتر است مادران تغذيه متعادلي داشته باشند، از تمام موادمغذي به مقدار لازم دريافت كنند، از مصرف موادغذايي فرايندشده و حاوي افزودني و موادرنگي و چربي‌هاي مضر پرهيز و تا جاي ممکن كربوهيدرات‌هاي ساده و موادقندي كمتر مصرف کنند و كربوهيدرات‌هاي پيچيده نظير غلات كامل، نان سبوس‌دار و حبوبات را در برنامه غذايي خود بگنجانند. مصرف ميوه و سبزي هم در سلامت پوست نوزاد تاثير‌گذار است. حذف غذاهاي حاوي اسيدچرب ترانس مثل روغن جامد، شير، مارگارين، شيريني‌ها، غذاهاي سرخ شده و بيسكويت‌ها از برنامه غذايي مادر شيرده و اجتناب از مصرف مواد محرك شيميايي بهداشتي، غذايي آرايشي و محيطي نيز به بهبود جوش نوزادي کمک مي‌کند. مصرف روغن زيتون، نارگيل، ماهي‌هاي چرب و پروبيوتيك‌ها به‌خصوص ماست نيز بسيارمفيد است. اگر علت بثورات پوستي اگزما يا آلرژي باشد، بايد دنبال زمينه ژنتيكي در خانواده گشت.
نگاه متخصص پوست
دكتر بهروز باريك‌بين
عضو هيأت‌علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي
? مشکل پوستي نوزادان
برخي از مشکلات پوستي نوزادان به درماني خاص نياز دارد و برخي بدون درمان به‌تدريج برطرف مي‌شوند. در اينجا به برخي بثورات جلدي دوران نوزادي و شيرخوارگي اشاره مي‌كنيم:
هيپرپلازي سباسه: اين ضايعات به صورت دانه‌هاي سفيدزرد ريز و فراوان بيشتر در پيشاني، بيني، لب بالا و گونه شيرخوار ظاهر مي‌شوند و نشانه چاق‌شدن غدد چربي پوست است. اين ضايعات به‌تدريج خودبه‌خود كم و طي چند هفته اول زندگي كاملا ناپديد مي‌شوند.
ميليا: دانه‌هاي سفيدكوچكي هستند كه شامل كيست‌هاي ريز حاوي ماده كراتين لايه‌لايه‌اند. اين دانه‌ها شبيه مرواريدهاي خيلي ريز سفيدرنگ هستند و در نوزادان بيشتر روي صورت، لثه و خط وسط كام قرار دارند. اين ضايعات هيچ خطري ندارند و خودبه‌خود رفع مي‌شوند البته به صلاحديد پزشک با يك‌سوزن استريل ظريف قابل‌تخليه هستند.
لك سالمون: گاهي در ناحيه بين ابروها، پلك‌ها، لب بالا و در قسمت پشت گردن يك لك صورتي رنگ جلب‌نظر مي‌كند كه هنگام گريه‌كردن شيرخوار واضح‌تر مي‌شوند. اين ضايعات نشانگر گشادي عروق موضعي هستند و معمولا چند ماه باقي‌مي‌مانند و ممكن‌است در زمان گريه‌كردن يا تبخير درجه حرارت محيط بيشتر قابل‌ديدن شوند. بيشتر ضايعات به‌تدريج كمرنگ و ناپديد مي‌شوند ولي در مناطق پشت گردن و نواحي پشت‌سر اغلب باقي مي‌‌مانند.
اريتم سمي: اين ضايعات شامل دانه‌هاي زرد سفيد به قطر 2- 1 ميلي‌متر و با حاشيه قرمزرنگ هستند كه در 50 درصد شيرخواران هنگام تولد ديده مي‌شود. آنها خوش‌خيم هستند و خودبه‌خود برطرف خواهندشد. هيچ ميكروبي داخل دانه‌هاي چركي اريتم سمي وجود ندارد. علت بيماري مشخص نيست و طول دوره بيماري نيز كوتاه است و هيچ درماني لازم نيست. پس برخلاف اسم ترسناك اين ضايعات، هيچ خطر خاصي شيرخوار را تهديد نمي‌كند.
عرق‌جوش(ميلياريا): اين حالت از احتباس عروق تجمع‌يافته از مجاري غده عرق در نتيجه بسته شدن با توده‌هاي شاخي به وجود مي‌آيد. عرق‌جوش در بيشتر موارد با حرارت و هواي مرطوب ايجاد مي‌شوند ولي ممكن است با حرارت بالا نيز به‌وجود آيند. اين بثورات در شيرخواراني كه به آنها لباس خيلي گرم مي‌پوشانند حتي در طول زمستان در فضاي بسته به وجودمي‌آيند. گاهي ضايعات عرق‌جوش به صورت دانه‌هاي شفاف و بدون التهاب و گاهي به صورت ضايعات قرمز التهابي هستند. ضايعات معمولا محدود به جايگاه‌هاي بسته يا نواحي چين‌مانند گردن يا زيربغل است. معمولا عرق‌جوش‌هاي سطحي شفاف و بي‌التهاب و عميق‌ترها قرمز و ملتهب هستند.
اگزماي سرشتي يا درماتيت آتوپيك: بسياري از شيرخواراني كه زمينه آلرژي دارند تا ماه سوم زندگي ضايعه پوستي ندارند اما از همين زمان است كه دچار خشكي، قرمزي و پوسته‌ريزي روي گونهها مي‌شوند. شيرخوار اغلب به علت خارش ضايعات ناآرام است. به‌تدريج ممكن‌است ضايعات ترشح‌دار و سپس عفوني شوند. با چهاردست وپا راه افتادن شيرخوار، ساعد و ساق پا نيز درگير و با بزرگ‌تر شدن شيرخوار چين‌هاي گردن، آرنج و زانو هم دچار قرمزي و التهاب مي‌شوند. شيرخواران آتوپيك به بسياري از مواد آلرژي دارند و بايد بيماري آنها را كنترل كرد تا آرامش پيدا كنند. لباس‌هاي پشمي براي اين شيرخواران خارش‌زاست. برخي موادغذايي و حتي شيرگاو مي‌تواند مشكل آنها را تشديد كند.
درماتيت سبوره: اين اختلال ممكن است در ماه اول زندگي آغاز شود و در طول سال اول آزاردهنده باشد. برخلاف درماتيت آتوپيك، شيرخوار مبتلا به اين درماتيت اغلب آرام است و خارش ندارد. پوسته‌ريزي و دلمه‌دار شدن ناحيه كف‌سر كه اغلب آن را كلاهك گهواره‌اي مي‌نامند، ممكن است علامت اوليه و گاهي تنها تظاهر بيماري باشد. اين بيماري ممكن است صورت، گردن، نواحي پشت گوش، زيربغل و ناحيه پوشك را درگير كند.
لک مونگولي: در 50 درصد نوزادان در بدو تولد لك تيره‌رنگي در پشت ناحيه لگن ظاهر مي‌شود كه به لك مونگولي معروف است. اين لك‌ها از
6 تا 11 ماهگي باقي مي‌ماند و به مرور از بين مي‌رود درگيري كف دست و پاها در شيرخواران بايد پزشك را به فكر بيماري گال بيندازد. ضايعات اگزمايي دور چشم‌‌ها، دور دهان و در ناحيه تناسلي نيز مي‌تواند نشانه كمبود روي باشد.
بسياري از بيماري‌هاي جلدي در شيرخوارگي و نوزادي خودبه‌خود بهبود مي‌يابند و اهميت زيادي ندارند اما برخي از آنها اهميت ويژه دارند و حتي مي‌توانند نشانه‌اي از بيماري‌هاي مهم و سيستميك باشند بنابراين معاينه نوزاد و شيرخوار مبتلا به وسيله متخصصان پوست در كنار متخصص اطفال اهميت زيادي دارد.
نگاه متخصص پوست
دکتر حسين طباطبايي
استاددانشگاه علوم پزشکي تهران
پوست نوزادان
محتاج ضدآفتاب نيست
سلامت: با توجه به توضيحاتي که مادر اين نوزاد دادند، تشخيص شما هم اگزماست؟
بله، به احتمال زياد مبتلا به اگزماي آتوپيک يا ارثي هستند. برخي کودکان از 5/1 تا 2 ماهگي دچار ضايعات قرمز خارش‌داري روي گونهها مي‌شوند و زمينه ابتلا به آلرژي در خانواده اين نوزادان مبتلا وجود دارد. در ماه اول زندگي، چون بدن آنتي بادي نمي‌سازد، آلرژي آتوپيک ظاهر مي‌شود و تا پايان شيرخوارگي ادامه خواهد داشت. داروها مي‌توانند بيماري را کنترل کنند اما در بهبود کامل آن تاثيري ندارند. بعد از 2 سالگي، بيماري خاموش مي‌شود و تا قبل از بلوغ عود نخواهدکرد. بعد از بلوغ هر از گاهي بيماري عود مي‌کند اما هرگز درمان نمي‌شود.
سلامت: وجه تمايز آلرژي آتوپيک با عرق‌جوش يا ساير جوش‌هاي نوزادي در چيست؟
ضايعات ناشي از عرق‌سوز، ميليا و... مدت زيادي ادامه‌دار نخواهدبود و به سرعت بهبود پيدا مي‌کند. اگزماي آتوپيک برخلاف ساير مشکلات بهبود پيدا نمي‌کند و فقط کنترل مي‌شود.
سلامت: آيا تغذيه مادر در دوران شيردهي تاثيري در ايجاد اين بيماري دارد؟
نه، در بروز اين بيماري فقط عوامل ژنتيکي موثرند اما عوامل فرعي نيز در تشديد اين بيماري نقش دارند. مثلا خوردن موز، توت‌فرنگي و زرده تخم‌مرغ مي‌تواند آلرژي آتوپيک را تشديد کند. گاهي شيرمادر يا شيرگاو براي اين کودکان مضر است و بايد از شير گياهي سويا استفاده کنند. البته به دليل فوايد بي‌شمار شيرمادر، در فرم خفيف آلرژي آتوپيک نيازي به قطع شيردهي نيست.
سلامت: معمولا چه درمان‌هايي براي اين کودکان تجويز مي‌شود؟
يک مرطوب‌کننده و چرب‌کننده بدون چربي تا پوست کودک رطوبت خود را از دست ندهد. حتي لازم است شب‌ها در اتاق اين کودکان دستگاه بخور روشن کرد تا پوست بدنشان خشک نشود. شربت ضدحساسيت نيز تجويز مي‌شود که در شكل خفيف معمولا فقط شب‌ها و اگر شديد باشد، صبح و شب بايد مصرف شود. اگر اگزما خيلي شديد باشد، براي چند روز مي‌توان از پمادهاي کورتوني استفاده کرد تا از التهاب و شدت بيماري کاسته شود. بعد از چند روز پمادهاي غيراستروييدي تجويز مي‌شود.
سلامت: چرا استفاده از پمادهاي کورتوني توصيه نمي‌شود؟
کورتون فورا اثر مي‌کند و موقتا التهاب و خارش را از بين مي‌برد و چون اين اثر موقتي است، مادر به استفاده از اين پمادها عادت مي‌کند و مرتب دوز دارو را بالاتر مي‌برد اما اگر کورتون بيش از چند روز استفاده شود پوست را نازک مي‌كند و مويرگ‌هاي زير پوست بيرون مي‌زند. علاوه بر اين، مصرف طولاني‌مدت کورتون باعث پوکي استخوان، زخم‌معده و... مي‌شود.
سلامت: در مراقبت از کودکان آتوپيک مادر بايد به چه مسايلي توجه کند؟
دماي اتاق نبايد خيلي‌گرم يا خيلي‌سرد باشد و هنگام خواب هم بايد هواي اتاق را مرطوب نگه‌داشت. حمام روزانه يا يک روز در ميان ايرادي ندارد، به شرطي که از شوينده‌هاي قوي و آب‌داغ استفاده نشود. بعد از حمام نيز بايد فورا با مرطوب‌کننده‌ها بدن نوزاد را چرب کرد. لباس و پوشک کودک نبايد حساسيت‌زا باشد. در نهايت اگر علايم ظاهر شد، حتما با مشاوره با پزشک بايد دارودرماني را آغاز کرد.
سلامت: استفاده از ضدآفتاب براي نوزادان و کودکان توصيه مي‌شود؟
به هيچ‌وجه. ضدآفتاب بايد از 2 سالگي به بعد، آن هم در صورتي که کودک مرتب در آفتاب باشد، استفاده شود. فقط بايد با پوشاندن لباس مناسب به بچه و استفاده از سايه‌بان او را از آفتاب حفظ کرد.