یک کارشناس علوم تربیتی بسیاری از الگوهای حاکم در خانواده را در بروز رفتارهای خصمانه کودکان دخیل دانست و اظهار کرد: والدین کودکان به شدت پرخاشگرغالباً به هنگام اعمال قواعد و معیارها خشونت دارند و پرخاشگرند و حتی در بسیاری از موارد زمانی که کودک واکنش خشونت آمیزی را بروز می دهد، سایر اعضای خانواده باعث دامن زدن به رفتار پرخاشگرانه می شوند.
ثریا زارعی کارشناس علوم تربیتی، در گفت وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه کردستان، با اشاره به این که پرخاشگری رفتاری است که از خشم و عصبانیت نشأت می‌گیرد، اظهار داشت: پرخاشگری ممکن است بصورت بدنی (زدن – لگد زدن – گاززدن)، لفظی (فریاد زدن، رنجاندن) و یا به صورت تجاوز به حقوق دیگران (چیزی را به زور گرفتن)، در کودکان بروز یابد.
زارعی با بیان این که پرخاشگری رفتار قابل مشاهده است که در کودک بروز می‌کند، افزود: در بسیاری از رفتارهایی که از کودک بروز می کند، ممکن است به طور معمول پرخاشگری تلقی نشود.
وی اختلال در رسیدن اکسیژن کافی به مغز در بدو تولد، مصرف دارو توسط مادر و مبتلا بودن مادر به بیماریهایی همچون روان پریشی را از عوامل مستعدسازی کودک در بدو تولد برای ابتلا به پرخاشگری دانست و افزود: تغییرات متابولیکی در مغز کودک، پایین بودن سطح هوش، عدم اعتماد به نفس، بی توجهی نسبت به کودک (در میهمانی ها) و نیز تنبیه بدنی به دلیل پیام منفی که به کودک می دهد، عوامل تشدید کننده پرخاشگر در کودکان است.
این کارشناس افزود: خانواده‌هایی که در آن والدین دارای تعارض و اختلاف هستند، یکی از والدین بیمارند و یا الکل و مواد مخدر مصرف می‌کنند و یا این که دارای رفتارهای خلاف و ضد اجتماعی هستند و روش تربیتی والدین متناقض است، مستعد داشتن کودکانی پرخاشگر هستند.
وی تصریح کرد: کودک نیازمند توجه پدر و مادر اعم از مثبت همچون تشویق و یا منفی همچون تنبیه بوده، چنانچه کودک در شرایطی باشد، که حس کند نمی تواند توجه مثبت والدین خود را جلب کند، توجه منفی را به بی توجهی والدین ترجیح می دهد.
زارعی پرخاشگری را واکنشی در راستای رسیدن به هدفی در کودکان دانست و اظهار کرد: پرخاشگری در کودکان به دو نوع خصمانه و وسیله‌ای تبدیل می شود.
وی افزود: پرخاشگری خصمانه رفتاری است در جهت آسیب رساندن به دیگران و پرخاشگری وسیله‌ای برای رسیدن به هدفی رخ می دهد که بیشتر پرخاشگری‌های بین کودکان کوچک از نوع «وسیله‌ای» است.
زارعی این نوع پرخاشگری را به علت متعلقات دانست و گفت: کودکان از یکدیگر اسباب بازی می‌قاپند، یکدیگر را هل می دهند تا به اسباب بازی که می خواهند با آن بازی کنند، دست یابند اما به ندرت اتفاق می افتد که کودکان بخواهند به کسی آسیب برسانند یا از روی عصبانیت دست به پرخاشگری بزنند.
وی افزود: پرخاشگری با جرات فرق دارد، در جرات ورزی، دفاع از حقوق یا متعلقات (مانند ممانعت کودک برای دستیابی دیگران به اسباب بازی‌هایش) یا بیان امیال و آرزوها را در بر می گیرد، در صورتی که کسی که از حق خود دفاع می کند با جرات است نه پرخاشگر.
این کارشناس با بیان اینکه کودکان در دوازده ماهگی وقتی با هم هستند، شروع به ابراز رفتار پرخاشگرانه وسیله‌ای می‌کنند، گفت: هرچند که سطح پرخاشگری کودکان از موقعیتی به موقعیت دیگر فرق می کند، اما کودکان از لحاظ تداوم رفتار پرخاشگرانه در طول زمان با هم فرق دارند. کودکانی که در سال‌های اولیه به شدت پرخاشگرند به احتمال زیاد در جوانی و بزرگسالی هم پرخاشگر خواهند بود و کودکانی که پرخاشگر نیستند به احتمال زیاد در بزرگسالی هم پرخاشگرنخواهند بود.
زارعی با بیان اینکه پسرها پرخاشگرتر از دخترها هستند، افزود: از سال دوم زندگی به بعد پسرها بیش از دخترها به پرخاشگری بدنی و لفظی دست می زنند.
وی بسیاری از الگوهای حاکم در خانواده را در بروز رفتارهای خصمانه کودکان دخیل دانست و اظهار کرد: والدین کودکان به شدت پرخاشگرغالباً به هنگام اعمال قواعد و معیارها خشونت دارند و پرخاشگرند و حتی در بسیاری از موارد زمانی که کودک واکنش خشونت آمیزی را بروز می دهد، سایر اعضای خانواده باعث دامن زدن به رفتار پرخاشگرانه می شوند.
این کارشناس اولین گام درمان پرخاشگری در کودکان را شناسایی نوع و علل پرخاشگری آنها دانست و گفت: با پی بردن به ضعف رفتاری کودکان می توان پرخاشگری آنها را به نقاط قوت تبدیل کرد.
زارعی با بیان اینکه خشونت و پرخاشگری بیشتر عامل بیرونی دارد و فقط در موارد خاص به علل درونی مربوط می شود، خاطرنشان کرد: والدین در درجه اول، بایستی محرک‌های محیطی را که باعث تحریک خشم و ایجاد خشونت در فرزندشان می شود، شناسایی و سپس برای رفع آن به کمک روان شناسان و متخصصان اقدام کنند.
این کارشناس با اشاره به اینکه پرخاشگری رفتاری است، فطری که هرگز از بین نمی رود، اما می توان با استفاده از روش هایی در کم کردن میزان پرخاشگری کودکان تلاش کرد، افزود: در این راستا والدین باید محدودیت‌هایی برای کنترل پرخاشگری وضع کنند و آنها را به اطلاع کودک برسانند، مدل‌های پرخاشگری را به حداقل رسانده و آگاهی کودک را نسبت به رنجی که بر اثر پرخاشگری او در دیگران به وجود می‌آید را افزایش دهند.
وی افزود: والدین باید ساعاتی را که کودک فیلم‌های خشونت آمیز تلویزیونی می‌بیند، محدود کنند و در انتخاب فیلم ها، تصاویر و روزنامه های مربوط به کودکان دقت کنند.
زارعی والدینی را موفق می داند که الگوهایی را که در اختیار کودک می گذارند پرخاشگرانه نباشد و برای خود کودک رفتارهای پرخاشگرانه را تفسیر کنند.
این کارشناس با تأکید بر اینکه باید تلاش کرد تا رفتارهای کودکان را که مغایر با رفتار پرخاشگرانه است، تقویت کرد، افزود: والدین باید با همکاری، مسئولیت و پیگیری مسائل مورد علاقه را با دادن مسئولیت به کودکان تشویق کنند و در برخی موارد فرصت تخلیه هیجانات را برای کودکانشان فراهم کنند.
وی در پایان با بیان اینکه اگر قرار است، کودک به دلیل رفتار خشونت آمیزش تنبیه شود، بهتر است به طریقی باشد که منجر به حمله انتقامی و تلافی جویانه از طرف کودک نشود، خاطرنشان کرد: باید به کودک نشان داد که با هر رفتار خشونت آمیز، خود را از شما بیشتر دور می‌کند و در نهایت والدین باید از تنبیهات بدنی به شدت پرهیز کنید.