تنبیه به شیوه‌ی اصولی

بارها پیش می آید که کودک شما مرتکب خطایی می شود که قبلا از آن منعشده بود یا از محدودیت هایی که برایش تعیین کرده اید تخلف می کند در اینمقاله سعی می کنیم به شما کمک کنیم که چگونه مجازات های ایمن، مۆثر وشفابخش اعمال کنید.

از توصیف کودک به عنوان "آتشپاره" یا "احمق" خودداری کنید به کار بردنکلماتی که شخصیت او را تخریب می کند نه تنها هیچ فایده ای در بهبود رفتارشنخواهد داشت بلکه حتی باعث تخریب شخصیت و هویت وی نزد خودش نیز می شودبهتر است با گفتن جملاتی مانند "این انتخاب خوب نبود" و یا "من تعجب کردمکه دختر کوچولوی باهوشی مثل تو چطور یه کار اشتباهی مثل اون رو انجام میده" بررفتار ناشایست تمرکز کنید.

تهدیدی مثل "اگه دوباره تو خیابون دوچرخه سواری کنی هرگز دوچرخه ات رودوباره نخواهی دید" باز به سوی خودتان برمی گردد و ذهن شما را به خودمشغول خواهد کرد علاوه براین به مدت یک هفته مجبور می شوید در تهدید خودتجدید نظر کنید و یا تمام ساعات طولانی یک بعدازظهر را به گریه و زاریکودک سه سالتان گوش دهید که مدام نق می زند که حوصله اش سررفته است ایناشتباهی است که خیلی ها مرتکب می شویم، اما اگر می خواهید فرزندتان آنچهرا که می گویید باور کند و برای گفته هایتان ارزش قائل شود به خودتان قولدهید هرگز نگویید "هرگز"!

شاید در گذشته به دفعات امکان تصحیح رفتار کودک را به او داده اید تاوقتی مطمئن نشده اید کودک واقعا دریافته است که به دنبال هر تهدیدیمجازاتی وجود دارد و خود شما نیز آمادگی کامل دارید که تهدیدهایتان درمورد بدرفتاری بعدی اش را عملی کنید، تهدیدهای بیشتری نکنید و این بهمعنای انتخاب دقیق کلمات در زمان بدرفتاری کودک است ممکن است در مواقعیبخواهید یک هشدار به او بدهید اما وقتی زمان تهدید فرارسیده شانس دیگرینباید برای او وجود داشته باشد.

"اگر دوباره خواهرتو کتک بزنی به اتاقت می ری" کودک خواهرش را کتک می زند حالا شما باید کودک را از محل دور کنید.

گاهی نیز ممکن است شما بخواهید فرصت سوم یا حتی چهارمی هم به کودک برایتصحیح رفتار نادرستش بدهید اما به یاد داشته باشدی تا وقتی شما کنترلموقعیت ها را دردست بگیرید و اطمینان یابید که کودک مفهوم آنچه را می گویددرک می کند و به آن پایبند است دو فرصت کافی است بیشتر از آن فرصت دادنباعث می شود کودک با خود فکر کند همیشه می تواند فرصتی داشته باشد تا حرفخودش را پیش ببرد.

اگر چه اجزای سازنده و مهم یک طرح انضباطی خوب، حدو مرزها، تهدیدها ومجازات ها هستند اما هشدارهای به موقع موجب روان تر شدن عملکرد برنامه میشوند یک هشدار به کودک اعلام می کند که وارد منطقه خطر شده است هشداربرخلاف تهدید نشانگر مجازات نیست، اما ممکن است تلویحا آن را تذکر دهد.

درهشدار دادن، در ورای محدودیت ایجادشده ممکن است عقلانیتی وجود داشته باشدجملاتی مانند "از تو می خواهم دیگه با اون بازی نکنی، چون...." و "اگه ازاون بالا بری ممکنه بیفتی و زخمی بشی" جملاتی هشدار دهنده اند که باعقلانیت و دلیل همراهند

"گریه و زاری کردنت منو عصبانی می کنه" نوع دیگری از هشدار است و بهکودک اعلام می کند که حوصله شما دیگر سررفته است در واقع شما از حس "خودتان" در آن استفاده کرده اید و این به کودک کمک می کند که از نتایجاعمالش برشما آگاه شود. چنین جملاتی در ضمن رک نبودن آگاه کننده اند (هشداردهنده) بدون اینکه مجازاتی تحمیلی در برداشته باشند.

نکته:اگر چههشدارها می توانند بعضی رفتارهای ناشایست را قبل از رسیدن به نقطه اعمالمجاز است، متوقف کنند، اگر بیش از حد استفاده شوند تأثیر خود را از دست میدهند یک (یا در بعضی روزها دو) هشدار برای هر رفتار ناپسند، کافی است. بعداز بی اعتنایی به هشدار دوم می توانید مطمئن شوید که کودک به گفتههایتان توجهی نمی کند. هرگز نباید بپرسید"چند بار به تو بگم که ..." بهوالدین دیگر گوش کنید تا متوجه شوید چگونه مکررا این توصیه را نادیده میگیرند شش، هشت یا حتی ده بار ممکن است هشداری دهند بدون اینکه مجازات هایمطرح شده اعمال شوند!! گاهی حتی با حوصله ترین شنونده نیز ممکن استبالاخره مداخله کند: "لطفا دیگر بس کنید! یا بچه را ا ز اینجا بیرون ببریدیا تهدیدی انجام دهید که مجازاتش عملی باشد و آن مجازات را اعمال کنید" پیامبر(ص) فرمودند: چون به کودکان وعده ای دادید حتما به آن عمل کنید بهخاطر داشته باشید که هدف وادار کردن کودک به درک گفته ی شماست. پیگیریتهدیدها مهمترین راه دستیابی به این هدف است ولی گفته هایتان را به حداقلبرسانید ارزششان بیشتر می شود. هشدارهای مکرر فقط سایر بزرگسالان حاضر درمحیط را ناراحت و ناراضی می کند. کودک بدرفتار مدتها قبل شما را از دایرهتوجهش خارج کرده است.

بعضی رفتارهای نادرست مانند دویدن به خیابان همیشگی نیست و با روش هایذکر شده قابل کنترل هستند بعضی رفتارهای نادرست نیز هستند که ادامهدارترند مانند امتناع از آمدن به موقع سرغذا به بهانه ی بازی، تماشایتلویزیون و ... این رفتارها به دلیل اینکه معمولا نسبت به رفتارهایناشایست گاهگاهی خطر کمتری دارند با روش تهدید به شمردن، قابل کنترل هستندمثلا "من تا ده می شمارم، اگر تا رسیدن به ده، لباس هایت را نپوشیده باشینمی توانی با ما به خرید بیایی" اگر به دنبال "ده" (یا هر عددی که تعیینکرده اید) همشیه مجازات مطرح شده اجرا شود، روش تهدید به شمردن به صورتیکی از قدرتمندترین راهکارهای انضباطی شما در خواهد آمد.

روش شمردن، فرصت بررسی کردن موقعیت را در اختیار کودک قرار می دهد. دراین روش، در ضمن شمردن شما کودک انتخاب های گوناگونش را سبک و سنگین میکند و عاقبت اوست که تصمیم می گیرد و باید عواقب تصمیمش را نیز بپذیرد. بهاین ترتیب احساس شرکت در روند مجازات در او ایجاد می شود و به مجازات هایتحمیل شده به عنوان مسئله ای که تا حدودی قادر به کنترل آن است مینگرد.بررسی هانشان داده است که برای درک تهدید به شمردن کودک به دانستناعداد و شمارش نیازی ندارد. شما می توانید برای هر مورد یک عدد خاص انتخابکنید (مثلا برای لباس پوشیدن که وقت بیشتری می گیرد تا 20 و برای جورابپوشیدن که وقت کمتری می خواهد تا 10) و یا اینکه یک عدد ثابت در نظربگیرید (مثلا همیشه 10) ولی با توجه به موقعیت سرعت شمارش را کم یا زیادکنید.

به خاطر داشته باشید که تهدید به شمردن نوعی هشدار هم هست و استفادهبیش از حد آن لطمه می زند. اگر بارسیدن به عدد هشت، کودک رفتار نامناسبشرا ترک کند ولی پنج دقیقه بعد شما مجددا شمارش را شروع کنید زمان توقفشمارش و بیان تهدید نهایی فرا رسیده است: "اگه این کارو دوباره شروع کنیباید به اتاقت بری."

بسیاری از محققان رفتار کودک پیشنهاد می کنند که وقتی میل دارید کودکرفتار نامناسبش را ترک کند، انتخاب هایی در اختیار او قرار دهید مثلا: "علی! نمی خوام با اون گلدون بازی کنی می شکنه دلت می خواد با این کامیونبازی کنی یا میخوای بشینی روی پام و من برات کتاب بخونم؟" به لحاظ نظریپیشنهاد موارد متعدد برای انتخاب راهکار خوبی است مشکل موقعی پیش می آیدکه والدین برای یافتن جایگزین های جالب توجه برای کودکشان مجبورند نیرویفراوان خرج کنند در مواردخاص شاید انتخاب های مناسب برای کودک ممکن است بهابتکار فراوانی نیاز داشته باشد ابتکاری بیش از آنچه شما بعد از یک روزطولانی و سخت کار در منزل یا  اداره در ساعت 5 بعدازظهر بتوانید به آن دستیابید!

بعضی والدین نیز بیش از حد تحت تأثیر قرار می گیرند و انتخاب هایمتعددی در اختیار کودک قرار می دهند حتی بزرگسالان هم هنگام رو به رو شدنبا جایگزین های متعدد از پای در می آیند و نمی توانند تصمیم بگیرند معمولاآنچه فرزندتان برای یک تصمیم گیری خوب لازم دارد تنها داشتن دو مورد برایانتخاب است.

یک راه زیرکانه این است که اگر دیدید جایگزین های ایمن و جالبی دراختیار ندارید انتخاب بین متوقف کردن رفتار نادرست و یا پذیرفتن مجازاتمتناسب را به کودک پیشنهاد کنید. یک تهدید استادانه باید شامل تماماطلاعات مورد نیاز کودک برای تصمیم گیری صحیح باشد.

معمولا همیشه تشویق بهتراز تهدید و مجازات جواب می دهد ولی مواردی همپیش می آید که در آن به عنوان والدین مجبور به اجرای مجازات می شویدمجازات باید متناسب با سن و شخصیت کودک بوده و ایمن، مۆثر و شفابخش باشد ومانع از اجرای مجدد آن عمل نادرست گردد.