لوزه ها، بافت های لنفاوی و اولین خط دفاعی دستگاه ایمنی در برابر میکروب های آسیب رسان هستند. لوزه ها در هنگام بلوغ به بزرگ ترین اندازه شان می رسند و بعد به تدریج تحلیل می روند...
لوزه ها در کودکان کم سن نسبت به قطر گلو بزرگ ترین اندازه را دارند، بنابراین ممکن است در صورت التهاب یا بزرگ شدن باعث اشکال تنفسی شوند. از پرسش های رایج والدین در موارد اشکال تنفسی به علت بزرگ شدن یا عفونت های مکرر لوزه ها این است که آیا جراحی و برداشتن آنها می تواند این مشکلات را حل کند و دیگر اینکه برداشتن لوزه ها مشکلی برای کودک ایجاد نمی کند؟ در گذشته برداشتن لوزه ها با جراحی یکی از شایع ترین اعمال جراحی در کودکان بود اما امروزه جراحان در این باره احتیاط بیشتری به خرج می دهند و تنها در موارد مشخصی که ضرورت ایجاب کند، این عمل را انجام می دهند. دکتر ابراهیم رزم پا، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این گفت وگو به پرسش هایی درباره نقش لوزه ها، عفونت های آنها و مواردی که برداشتن لوزه ها با جراحی انجام می شود، پاسخ داده اند.
▪ لوزه چیست و چند نوع است؟
لوزه ها ساختارهایی شبیه به گره ها و غدد لنفاوی هستند که در قسمتی حلقه مانند به نام والدِیِر حلق قرارگرفته اند در این حلقه ۳نوع لوزه وجود دارد: اول لوزه های حلقی که مردم فقط اینها را به عنوان لوزه می شناسند، دوم آدنوییدها یا لوزه های امتدادی انتهای بینی که عوام به آن لوزه سوم می گویند، سوم لوزه زبانی که در قاعده زبان قرار گرفته است.
▪ لوزه ها در بدن چه نقشی دارند؟
لوزه ها با ساخت و ترشح پادتن کمک می کنند تا بدن با ویروس ها و باکتری های مهاجم بجنگد البته این کارکرد لوزه ها در سال های ابتدای زندگی یعنی دوران کودکی اهمیت دارد و هنوز ثابت?نشده که لوزه ها در ایمنی بخشیدن به بزرگسالان هم موثرند یا خیر. از طرفی مطالعه ها نشان داده، افرادی که در دوران کودکی جراحی لوزه داشته اند در دوران بزرگسالی دچار نقص کارکرد سیستم ایمنی نشده اند.
▪ والدین از کجا متوجه شوند که فرزندشان دچار عفونت لوزه شده است؟
شایع ترین نشانه عفونت لوزه، گلودرد است اما این عفونت علایم دیگری هم دارد؛ مثلا تب، بدبوشدن دهان، احتقان و آبریزش بینی، تورم غدد لنفاوی جلوی گردن، قرمزی و تورم لوزه ها، درد هنگام بلع، گرفتگی و قطع صدا، سردرد، وجود خون در سرفه، تو دماغی صحبت کردن، تنفس صدادار و خرناس شبانه. البته بروز هر کدام از این علایم به شدت عفونت و میزان مقاومت فردی که درگیر آن شده بستگی دارد.
▪ آیا همه گلودردها عفونی هستند؟
به نکته خوبی اشاره کردید. متاسفانه مردم ما به غلط یادگرفته اند که تمام گلودردها از نوع چرکی اند و درمان آنها آنتی بیوتیک است. با توجه به گرانی هزینه معاینه و داروها بسیاری از والدین به محض اینکه بچه گفت گلودرد دارد انواع آنتی بیوتیک هایی که از قبل در خانه داشته اند را به او می دهند، اما والدین عزیز دقت کنند که آنتی بیوتیک باکتری ها را از بین می برد و بسیاری از گلودردها عامل ویروسی دارند مثلا در بیماری سرماخوردگی، میکروبی که به بدن حمله کرده نوعی ویروس است و مصرف آنتی بیوتیک آن را از بین نمی برد بسیاری از این ویروس ها نیاز به درمان ندارند و بعد از گذشت دوره ای چندروزه بدن بر آنها پیروز می شود. ما تنها گلودردهای باکتریایی به خصوص آنهایی که ناشی از فعالیت باکتری های استرپتوکوک هستند را درمان می کنیم. گلودرد می تواند علت های مختلفی داشته باشد و هر گلودردی نشانه عفونت لوزوی نیست.
▪ اما علایم این عفونت های ویروسی و باکتریایی خیلی شبیه به هم هستند. برای تشخیص دقیق آنها از هم روشی وجود دارد؟
برای تشخیص دقیق اینکه عامل عفونت ویروسی است یا باکتریایی از کودک آزمایش خون می گیریم.
▪ آیا عفونت لوزوی مسری است؟
اگر عامل عفونت لوزوی ویروسی باشد، احتمال اینکه عفونت از کودکی به دیگری سرایت کند بیشتر است اما انواع باکتریایی عفونت لوزوی هم می توانند مسری باشند.
▪ اگر لوزه کودکی عفونی شد برای او چه درمانی در نظر می گیرید؟
اگر منشا عفونت ویروسی باشد معمولا برای کودک آنتی بیوتیک تجویز نمی شود، زیرا بدن با یک بار مبارزه با این عوامل نسبت به آن مقاوم می شود. اگر در ابتلا به عفونت ویروسی بی جهت به کودک آنتی بیوتیک بدهیم علاوه بر عوارض مصرف آنتی بیوتیک، مقاومت میکروب به آنتی بیوتیک ها افزایش می یابد و آنتی بیوتیک دیگر در مواردی که باید در مبارزه با میکروب به بدن کمک کند اثر نخواهد داشت. به طورکلی برای درمان عفونت ویروسی علایم ناخوشایند بیمار را کاهش می دهیم مثلا توصیه می کنیم بیمار مسکن بخورد، استراحت کند و مایعات فراوانی بنوشد. اگر هم عفونت باکتریایی بود با توجه به نوع باکتری مهاجم برای کودک آنتی بیوتیک مخصوص تجویز می کنیم. این نوع عفونت ها هم بدون درمان دارویی به مرور بهبود می یابند اما بهتر است نگذاریم بدن خودش به تنهایی با این باکتری ها مبارزه کند.
▪ چرا؟ مگر چه مشکلی دارد؟
اگر بدن بخواهد بدون حضور آنتی بیوتیک با باکتری های استرپتوکوک مبارزه کند باید علیه آنها پادتن هایی بسازد. متاسفانه به دلیل شباهت هایی که نوع باکتری با بافت قلب، مفاصل و کلیه دارد ممکن است پادتن هایی که بدن برای مبارزه با باکتری استرپتوکوک ساخته به بافت هایی که نام بردم حمله کنند. به همین دلیل است که می گوییم یکی از شایع ترین عوارض گلودرد چرکی، روماتیسم قلبی، مفصلی و کلیوی است.
▪ وقتی ما بچه بودیم هر سال چند تا از هم کلاسی هایمان لوزه هایشان را جراحی می کردند، اما این روزها دیگر کمتر جراحی، لوزه بیمارش را برمی دارد علت چیست؟
درست می گویید، قدیم ها جراحی لوزه خیلی شایع بود اما امروزه تنها در موارد معدودی متخصص تصمیم می گیرد لوزه کودک را با جراحی خارج کند؛ اول اینکه اندازه لوزه آنقدر بزرگ باشد که کودک نتواند چیزی بخورد، بیاشامد، حرف بزند یا نفس بکشد. دوم کودکانی که در طول سال به طور مکرر به گلودرد چرکی (و نه ویروسی) مبتلا می شوند؛ مثلا ۵ بار در سال. سوم ابتلای کودک به دیفتری که در صورت بهبود، کودک ناقل این بیماری است. چهارم ابتلای کودک به آبسه لوزوی که در صورت ابتلا کودک نسبت به آبسه این ناحیه مستعد می شود.