هيچ چيز نمي‌تواند والدين را بيشتر از وقتي که فرزندشان دچار کابوس شبانه است نگران کند. کابوس‌هاي شبانه کودک هم مي‌تواند به علت رشد آگاهي کودک نسبت به محيط اطرافش باشد هم ناشي از تخيلات وي، که در اين سن بسيار قوي هستند
کابوس شبانه چيست؟
کابوس يک نوع رويا است که پاسخ احساسي و هيجاني کسي که خواب ديده را به همراه دارد. کابوس عموما دراواخر شب اتفاق مي‌افتد، کابوس‌ها علل متفاوتي دارند و در بين کودکان خردسال هم خيلي شايع اند.
کابوس کودک خردسال مي‌تواند به علت گوش دادن او به يک داستان ترسناک يا ديدن يک فيلم وحشتناک باشد که باعث اضطراب در وي شده است. اما غير از اينها مي‌تواند علل ديگري نيز وجود داشته باشد. مثل جدايي والدين از هم، تولد نوزاد ديگري در خانواده که براي کودک استرس فراواني به همراه داشته است يا حتي مسايل بسيار ساده‌تر مثل يک همبازي که کودک شما را اذيت مي‌کند يا نزديک شدن زمان ويزيت دکتر. اتفاقات خيلي کوچک‌تر مثل مشاهده يک سگ بزرگ در خيابان يا ترس از يک زنبور هنگام بازي، هم مي‌تواند موجب وحشت کودک و در نتيجه کابوس شبانه وي شود.
استرس مي‌تواند به شکل‌هاي مختلفي براي کودکان خردسال پيش بيايد. ممکن است حتي جا به جايي يا خارج کردن يک وسيله کوچک از اتاق وي، فرستادن کودک به مهد کودک، جا به جا کردن منزل يا هر چيز ديگري عامل ايجاد استرس در وي باشد.
کابوس شبانه پاسخي کاملا طبيعي است که وقتي کودک مي‌خواهد اندوخته‌هاي ذهنش را مرتب کند، اتفاق مي‌افتد. سطوح استرس کودکان را ارزيابي کنيد، به خصوص اگر اين کابوس مشکلي تکرار شونده است.
در طول روز، وقتي که کودک آرام است، با وي صحبت کنيد. اگر در زندگي اتفاق بزرگي در شرف وقوع است، در مورد آن اتفاق با کودک صحبت کنيد و سعي کنيد با گفت و گو موضوع را براي کودک حل کنيد.
اگر چيزي وجود دارد که موجب ترس و وحشت وي شده، مثل سگ يا عنکبوت يا حيوان ديگري که کودک را ترسانده، تلاش کنيد ترس وي را از بين ببريد. مثلا اگر دوستي داريد که سگي دارد که رفتار و چهره دوستانه‌اي دارد و مي‌شود به وسيله آن ترس کودک را از بين برد، حتما اين کار را بکنيد. در صورتي که وحشت کودک به حدي است که نمي‌تواند بخوابد يا به حد کافي نمي‌خوابد، حتما با پزشک متخصص کودکان مشورت کنيد.
ممکن است علت ترس کودکان را والدين نتوانند کشف کنند. کودک در دوران پيش از دبستان در مراحل اوليه کابوس‌هاي شبانه است. زيرا تصورات کودکان در اين دوره در اوج فعاليت است و دايره لغات آنها هم به آن اندازه‌اي گسترش پيدا کرده که بتوانند در باره آنچه در خواب مي‌بينند توضيح دهند. در حقيقت، خردسالان خواب‌هاي بد خود را تا چند روز بعد هم به خاطر دارند و هنوز تحت تاثير آن هستند.
چطور يک کودک را بعد از اينکه خواب وحشتناکي ديده آرام کنيم؟
آرام کردن کودکي که کابوس ديده کار ساده‌اي نيست. تصور کنيد نيمه‌هاي شب است، کودک پريشان و آشفته از خوابي که ديده، حسابي وحشت زده است و احتمال ندارد که بخواهد دوباره بخوابد.
وقتي کودک کابوس مي‌بيند، بيدارش کنيد زيرا بيدار کردن باعث مي‌شود کابوس پايان بگيرد، گرچه ممکن است براي دقايقي کودک گيج شود و متوجه نشود چه اتفاقي افتاده است.
اگر کودک مي‌خواست در باره آن صحبت کند، حتما با او همراهي کنيد اما در نظر داشته باشيد که کودکان خردسال تفاوتي بين واقعيت و خيال قائل نيستند و به همين دليل ممکن است تعريف کردن آن، باعث شود کودک آشفته‌تر شود.
حضور آرامش بخش شما در کنار او و سخنان آرام بخش براي تسکين وي، نوازش پشت و موهاي او همگي مي‌تواند بسيار موثر باشند. اگر کودک شما خيلي پريشان است، او را از جايش بلند کنيد، بيرون از اتاق ببريد و يک ليوان آب يا يک ليوان شير گرم به او بدهيد. سعي کنيد او را به رختخواب خودتان نبريد چون اين عادتي مي‌شود که مبارزه با آن بسيار سخت است ضمن اينکه براي کودک جا مي‌افتد که در اتاق خودش چيزي است که او بايد از آن بترسد.
اگر روياي کودک شما در باره چيزهايي مثل هيولا و روح و مانند اينهاست که باعث شده او از اتاقش بترسد، سعي کنيد با نشان دادن تمام زواياي اتاق به او نشان دهيد که در اتاقش چيزي براي ترسيدن وجود ندارد. کودک را در جاي خودش قرار دهيد، چراغ اتاقش را روشن بگذاريد و به اتاق خودتان باز گرديد.
با کابوس‌هايي که تکرار مي‌شوند چه بايد بکنيم؟
خواباندن کودکاني که اغلب کابوس مي‌بينند، دشوار است. اما کارهايي وجود دارد که شما با انجام آنها مي‌توانيد به کودک خود کمک کنيد تا شب هنگام خواب آرامي داشته باشند.
يک روال تعيين کنيد
کودکان خردسال اکثرا با يک روال معين راحت‌ترند. هر شب قبل از ساعت خواب، برنامه تعيين شده را انجام دهيد، اين روال بايد شامل کارهايي باشد که به خواب آرام‌تر کودک کمک مي‌کند مثل: دوش آب گرم، خواندن يک داستان لطيف يا انجام يک گيم آرام. طوري برنامه ريزي کنيد که کودک چند تا از اين کارها را انجام دهد و آنها را بخشي از پروسه خوابيدن بداند.
از خاطرات خودتان براي او تعريف کنيد
با اينکار کودک احساس مي‌کند که شما به خوبي او را درک مي‌کنيد. با وجود اين که کودکان اين سن در تمايز بين واقعيت و خيال مشکل دارند سعي کنيد براي او توضيح دهيد که کابوس‌هاي او فقط خواب‌هاي بد هستند و واقعيت ندارند وبرايش با زبان ساده توضيح دهيد که اين کابوس‌ها چگونه به وجود مي‌آيند.
افکار خوب را تقويت کنيد
همينطور که کودک را آماده خواب مي‌کنيد، از او بپرسيد دوست دارد در مورد چه چيزي خواب ببيند. مشخص است که شما نمي‌توانيد بر آنچه که بعد از خوابيدن کودک شما اتفاق مي‌افتد تاثير بگذاريد اما خواباندن کودک با يک چهارچوب فکري مثبت، به آرامش وي کمک مي‌کند. اتفاق‌هاي شاد روز را با هم مرور کنيد يا در مورد اتفاق‌هاي خوبي که کودک منتظر رسيدن آنهاست با هم حرف بزنيد. يا در مورد فيلم‌هاي کمدي که با هم تماشا کرده‌ايد گفت و گو کنيد زيرا اين کار باعث مي‌شود ذهن کودک از پتانسيل‌هاي افکار و روياهاي بد تخليه شود.
چراغ را روشن بگذاريد
براي کودک خردسال تنها ماندن در يک اتاق تاريک، احتمالا با در بسته، شرايطي است که خيلي سناريوها را به ذهن مي‌کشاند. سعي کنيد حتي الامکان در اتاق باز باشد و حتما چراغي هم در اتاق روشن باشد مثلا يک چراغ خواب در اتاق کودک يا چراغي در يک فضاي مجاور اتاق کودک مثلا چراغ حمام يا هال را روشن بگذاريد. حتي مي‌توانيد يک چراغ قوه به کودک بدهيد تا زير بالشش بگذارد و برايش توضيح دهيد که اين چراغ قوه اسباب بازي نيست، بلکه براي اين است که خيال او راحت‌تر باشد.
يک عنصر مثبت اضافه کنيد
بسياري از والدين هنگام خواب براي جلوگيري از آزار حشرات از اسپري‌هاي مختلف در اتاق خواب استفاده مي‌کنند. بهتر است به جاي استفاده از نام‌هايي مثل حشره کش، سوسک کش و نظاير آن، اسامي مثبت مانند " اسپري جادويي فرشته‌ها" يا " اسپري شواليه‌ها" يا هرچيز ديگري که معناي ذهني مثبتي دارد را جايگزين کنيم که کمک کند کودک روي چيزهاي مثبتي که در اتاقش اتفاق مي‌افتد متمرکز شود. و با آن اسپريي که اکنون ديگر اسم و معناي مثبتي دارد تمام جاهايي که کودک ممکن است از آنجاها بترسد مانند زير تخت، کنار درها و پنجره‌ها، گنجه‌ها را اسپري کنيد.
روياهاي خوب را تشويق کنيد
با کمک هم کاردستي درست کنيد و نام آن را مثلا " فرشته خواب" بگذاريد. آن را بالاي تخت کودک خردسال‌تان آويزان کنيد با اين عنوان اين که اين فرشته، کودکان را از کابوس و خواب‌هاي وحشتناک محافظت مي‌کند.
در اتاق کودک موزيک بگذاريد
يک CD که مجموعه‌اي از شعرهاي مورد علاقه کودک خردسال است تهيه کنيد و آن را هنگام خواب کودک روشن کنيد و با صداي آرام پخش کنيد. اين موزيک باعث مي‌شود به جاي اين که کودک روي افکار خودش تمرکز کند، به موزيک و خاطراتي که با آن دارد فکر کند.
يک نکته را مد نظر داشته باشيد که حتما اين مجموعه شامل موزيک‌هاي لالايي گونه آرامش بخش باشد. موزيک‌هاي شاد و محرک و پر انرژي را براي ساعات روز بگذاريد.
يک همراه خواب به کودک معرفي کنيد
يکي از عروسک‌هايي را که دارد شب‌ها در آغوشش بگذاريد. اين همراه خواب هر چيزي که کودک به آن علاقه دارد و با آن احساس آرامش مي‌کند مي‌تواند باشد.